Franz Reichelt’in paraşüt kıyafeti geliştirmeye olan tutkusu dramatik bir şekilde ölümüne yol açtı.
Zavallı Franz Reichelt’ın tek bir hayali vardı; bir paraşüt kıyafeti yaratmak. Ama elinizde 20. yüzyılın başlarından kalma teknolojiden başka bir şeyi olmayan bir terziyseniz, basit bir hayalin bile ölümcül olabileceğini trajik bir şekilde keşfetti.
Paraşütün tarihi yüzyıllar öncesine dayanır ve mucitler çoğunlukla bugün hala kullandığımız aynı kumaş kanopilerin varyasyonlarını geliştirmeye ve mükemmelleştirmeye odaklanmışlardır. Ama Reichelt farklı bir yol olduğuna inanıyordu. Avusturya’da doğan Reichelt, 1898’de 19 yaşındayken Paris’e taşındı. Mesleği terzilikti ve şehrin merkezinde Paris’i ziyaret eden Avusturyalılara hizmet veren bir terzi dükkanı açtı. İşinde başarılıydı ama 20. yüzyılın başlarında daha kullanışlı bir giysi hayal etmeye başladı.
Havacılık dünyası 20. yüzyılın başlarında istikrarlı bir şekilde test ediliyor ve genişliyordu. Bu durum Wright kardeşlerin 1903’teki ünlü ilk uçuşu gibi dönüm noktalarına yol açtı. Tüm bu macera dolu deneylerin ortasında, 1896’da Almanya’nın “Planör Kralı”nın ölümü ve 1908’de motorlu bir uçak kazasında ölen ilk kişi olan Thomas Selfridge’in kazası gibi trajik olaylar yaşandı. Reichelt, bu ilk havacıların güvenliğini artırmak için bir şeyler yapmayı kafasına koydu; bir paraşüt kıyafet yaratmak.
Tüm paraşütlerde olduğu gibi, onun fikri de düşen kişinin inişini yavaşlatmak için yüzey alanını arttırmaya dayanıyordu; ancak paraşüt, üstteki bir kanopiye bağlanmak yerine uçuş tulumunun kendisine entegre edilecekti.
Reichelt’in potansiyel kıyafetinin iyi tarafı hafif olması ve giyenin hareketini kısıtlamamasıydı. Günümüzde sahip olduğumuz cesur kanatlı tulumların tüylü bir versiyonuna benzeyen kıyafet, bir kişi serbest düşüşteyken açılacak bir dizi ekstra panel ve kapağa sahipti. Ya da en azından fikir buydu.
Reichelt’in paraşüt kıyafetiyle ilgili deneyleri 1910 yazında başladı. Bir cansız manken kullanarak beşinci kattan yere yumuşak bir iniş konusunda bir başarı elde etmişti. Ama daha sonraki kıyafet tasarımları fikrini kanıtlar nitelikte değildi çünkü mağazasının çatısından attığı diğer manken gerçek bir kişi için ölümcül olacak şekilde yere çakıldı. 1912’de yayınlanan Fransız günlük gazetesi Le Matin’deki bir habere göre, Reichelt fikrini o dönemin önde gelen havacılık örgütü Aéro-Club de France’a bile sundu. Makaleden kabaca tercüme edildiğinde, ona şöyle dediler: “Cihazınızın yüzeyi çok zayıf, boynunuzu kıracaksınız.”
Paraşüt kıyafetin işe yarayacağını kanıtlamaya kararlı olan Reichelt tasarımını geliştirmeye ve test etmeye devam etti. Hatta 1911’de kıyafetleri kendisi test etmeye başladı ve bir pencereden atladığında bacağı kırıldı. Reichelt birden fazla başarısızlığa rağmen kıyafetinin işe yaradığına ikna olmuştu. Ona göre tek sorun kanatçıkların düzgün bir şekilde açılması için düşme mesafesinin çok kısa oluşuydu.
Aéro-Club de France tarafından üstün bir paraşüt tasarımı geliştirebilen herkese bir ödül teklif edilmişti. Reichelt, 1912’de kıyafetini denemek bir gösteri yapacağını duyurdu. Gösterisinde Eyfel Kulesi’nin birinci katından atlamayı planlamıştı.
O zamanlar bile yetkililer birinin deneysel bir paraşütle bu kadar yüksekten atlamasına pek sıcak bakmıyordu, bu yüzden Reichelt gösterisini yapmak için özel izin aldı. Ama bu izne göre kendisi değil, kıyafetli başka bir manken atlamalıydı. Tabii ki Reichelt başka bir şey planlamıştı.
Etkinlik 4 Şubat 1912 Pazar günü gerçekleşti. Reichelt o soğuk sabahta Eyfel Kulesi’ne paraşüt kıyafetini giymiş bir şekilde geldi ve gösteri için toplanan 30’dan fazla yazar, fotoğrafçı ve diğer basın mensuplarına kıyafetini gösterdi.
Daha sonra kulenin ilk katına çıktı ve o anda orada bulunan herkese kendisğinin atlayacağını, vücut ağırlığının ve eklenen yüksekliğin kıyafetin doğru çalışmasını sağlayacağına ikna olduğunu açıkça belirtti. Arkadaşları ve refakatçileri onu atlamaktan vazgeçirmeye çalıştı. Rüzgar ve soğuk havayı bahane ederek onu ikna etmeye çalıştılar ama Reichelt kararlıydı. Olayın grenli dönem kaydında görülebileceği gibi Reichelt bariyerin üzerinden atlamak için bir masanın üzerine yerleştirilmiş bir tabureye tırmaıyor ve atlamaya hazırlanıyor, atlamadan önce 40 saniye boyunca bariyerin üzerinde dengede duruyor.
Ama Reichelt’in kıyafeti doğru bir şekilde açılmadı, sanki etrafını sarmış ve dolaşmıştı. Doğrudan aşağı düştü ve anında öldü. Bu da filme alındı. (British Pathé film arşivi görüntüleri çevrimiçi olarak yayınladı – izlemeden önce, çarpma anını da içerdiğini unutmayın.)
Ertesi gün, bazı Fransız gazeteleri bu kasvetli olayı duyurdu ve izleyicilerin bir şeylerin ters gittiğini anladığı o mide bulandırıcı anı ve sonrasında kahverengi kumaş ve kırık kemiklerin parçalanmış karmaşasını anlattı. Popular Mechanics’teki 1912 tarihli bir makaleye göre, “Reichelt bir taş gibi düştü.”
Bugün, Reichelt’in hikayesi genellikle mucitlerin kibri hakkında bir tür espri olarak kullanılıyor ve bu, ona “Uçan Terzi” lakabını kazandırdı. Hikayesi The Darwin Awards, The Little Book of Big F*#k Ups ve The Mammoth Book of Losers adlı kitaplarda yer alıyor.
Reichelt, ölüme atlamadan önce “Yakında görüşmek üzere!” diye bağırdı.
Uçan paraşütçünün atlayışı. Agence de presse Meurisse/Public Domain
kapak görseli: Agence de presse Meurisse/Public Domain
atlas obscura
