“Suçlu!” Orson Welles’in Dava filminden fotoğraflar ve yapım sürecinden anekdotlar
“Filmim, metnin tam karşılığı değildir; romandan esinlenmedir ve işbirlikçim Kafka’dır.”
1962 baharıydı ve Orson Welles Yugoslavya’da “Dava” filmini çekiyordu. Prodüksiyonun parasının bittiğini ve filmin iptal edilmek üzere olduğunu duydu. Yugoslav devlet yetkilileri de bu söylentiyi duymuştu. Yapımdan kaynaklanan herhangi bir alacağı telafi edebilmek için film ekipmanına el koymayı düşünüyorlardı.
Yönetici yapımcı Michael Salkind sonunda Welles’i aradı ve filmi iptal edeceğini söyledi. Welles bir sorun çıkmadan Salkind’e otel faturasını ödemesini söyledi, planı oyuncu kadrosu ve ekibi alıp Fransa’ya giden bir sonraki trene binerek kasabadan ayrılmaktı. Bir saat sonra Welles ve arkadaşları. Paris yolundaydı.
Michael Salkind ve oğlu Alexander Salkind, 1960 yılında Welles ile daha önce The Battle of Austerlitz filminde çalışmışlardı. Salkinds, Welles’le yine çalışmak istedi ve kamu malı bir kurgu eserine dayandığı sürece herhangi bir filmi finanse etmeyi teklif etti. Welles sonunda Franz Kafka’nın Dava romanını seçti.
Welles ilk olarak, komedyen Jackie Gleason’ın Kafka’nın kahramanı Josef K. rolünü oynamasını istedi. Ancak Gleason uçmak istemedi (Welles’e göre) ya da çok meşguldü (Gleason’a göre). Welles, Psycho’daki performansından etkilendiğini Anthony Perkins’te karar kıldı. Josef K. olarak Perkins, bir küçük burjuva kâtibinin aciz hırslarıyla suçlu olan veya olmama ihtimali bulunan birinin gergin enerjisini başarıyla sergiledi.
Welles filmle ilgili şunları söylüyordu: “Hapisteyim ve neden bilmiyorum. Yargılanacağım ve nedenini bilmiyorum. Benim için çok kişisel. Çok kişisel bir ifade… Şimdiye kadar yaptığım en otobiyografik film, bana gerçekten yakın olan tek gerçek film… Her konuda hissettiğin tüm duygularıma şimdiye kadar yaptığım diğer tüm filmlerden çok daha yakın.”
Orson Welles’in 1962 senesinde, BBC’den Huw Whendon’a verdiği söyleşide uyarlamayla ilgili söyledikleri de ilgi çekicidir.
WHELDON: Bir şaheseri değiştirme hususunda vicdan azabı duyuyor musunuz?
WELLES: Katiyen, çünkü film çok farklı bir mecra. Filmler, basılı bir işin birebir resmedilmiş, birebir konuşan hareketli bir versiyonu olmamalı, kendi başına bir şey olmalı. Bu şekilde bir romanı, bir oyun yazarının bir romanı kullanabileceği şekilde kullanırsınız. Tamamen yeni bir eser yaratacağınız bir başlangıç noktası olarak. Yani hayır, bir kitabı değiştirmekten hiç vicdan azabı duymuyorum. Film yapımına ciddi bir bakış açısıyla baktığınızda, filmlerin bir eserin bir illüstrasyonu ya da yorumu olmadığını, aynı zamanda orijinali kadar değerli olduğunu düşünmelisiniz.
