Sosyal Medyanın Tam Tarihi: Çevrimiçi Ağın İcadının Zaman Çizelgesi

Sosyal medya hepimizin hayatının ayrılmaz bir parçası. Arkadaşlarımız ve ailemizle bağlantı kurmak, güncel olayları takip etmek ve kendimizi eğlendirmek ya da oyalamak için kullanıyoruz. Kullanıyorduk. Bugünlerde kendini gösterme, beğenilme duygusunu tatmin etme, para kazanma hatta illegal parayı legalize etmek için bile kullanılıyor. Dünya çapında 2,6 milyardan fazla aktif kullanıcının sosyal ağ sitelerini kullanmasının nedenleri giderek değişiyor ancak bu her zaman böyle değildi.

Daha 2005 yılında ABD’de sosyal medya penetrasyonu sadece yüzde 5’ti ve internetin geri kalanının çoğu bunun ne olduğunu bile bilmiyordu. Sosyal medya tarihinin kısa ama çalkantılı bir tarihini incelemek, çevremizdeki dünyanın ne kadar hızlı değiştiğini daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir.

Pek çok kişi sosyal medyanın tarihini, 19. yüzyılın sonlarından bu yana iletişim teknolojisinde meydana gelen büyümeyle ilişkilendirir. Ortak bir başlangıç noktası, Samuel Morse’un 1844’te Washington, D.C. ile Baltimore arasında gönderdiği ilk telgraftır.

Ancak bu tür iletişim sosyal medya olarak nitelendirilemez. Birincisi, iletişim çevrimiçi olarak gerçekleşmedi ve ikincisi, telgraflar daha büyük bir topluluğa veya kolektife katkıda bulunmuyor. Bunun yerine iki kişi arasında bireysel mesajlar göndermek için kullanıldılar. Dolayısıyla, sosyal medya tarihinin çok daha geniş bir sürekliliğin parçası olduğunu düşünmek ilginç olsa da, sosyal medyanın gerçek tarihi 1970’lerde internetin ortaya çıkışıyla başlar.

İnternetin kökleri, çeşitli özel ve kamu kuruluşlarının bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurmasını sağlamak için yollar bulmaya çalıştığı 1960’lı ve 1970’li yıllara dayanır. Bu bir anlamda sosyal medyanın başlangıcı sayılabilir. Ancak kişisel bilgisayarların daha normal hale gelmesi 1980’lerde ve daha çok 1990’larda gerçekleşti ve bu da sosyal medyanın ortaya çıkmasına zemin hazırladı.

Ek olarak, 1990’larda blog yazmanın ve bülten tahtası sisteminin ortaya çıkışı, çevrimiçi sosyal ağ siteleri çağının başlamasını sağladı Ortalama bir insanın internete girip ne düşündüğünü, hissettiğini ve ne yaptığını yazabileceği ve bu yazıların herhangi bir zamanda herkes tarafından okunabileceği ve yanıtlanabileceği fikri, insanların bu mesajın tam anlamını anlamaya başlamasına yardımcı oldu.

Eski Sosyal Medya Siteleri

İlk iki sosyal medya platformu Six Degrees ve Friendster’dı; her ikisi de sosyal medya devrimi haline gelen şeyin başlatılmasında etkili bir rol oynamalarına rağmen artık ortalıkta yok.

Six Degrees: İlk çevrimiçi sosyal medya sitesi olarak kabul edilen web sitesi Six Degrees’tir. Adını, dünyadaki herkesin diğer herkese altı derece yakın olduğunu olduğunu belirten altı dereceli ayrılık teorisinden alıyor. Buna genellikle “Kevin Bacon’un Altı Derecesi” teorisi denir, ancak Kevin Bacon’un kendisi bu fenomenle ilgisizdir.

Six Degrees’in sosyal ağların ilki olarak kabul edilmesinin nedeni, insanlara e-posta adresleriyle kaydolmalarına, bireysel profiller oluşturmalarına ve kişisel ağlarına arkadaş eklemelerine olanak sağlamasıdır. Resmi olarak 1997 yılında piyasaya sürüldü ve yaklaşık 2001 yılına kadar sürdü. Kullanıcı sayısı 3,5 milyon civarında zirveye ulaştı. 1999 yılında YouthStream Media Networks tarafından 125 milyon dolara satın alındı, ancak yalnızca bir yıl sonra kapandı.

Friendster: Birkaç yıl sonra, 2002’de Friendster sitesi Six Degrees ile rekabet etmek üzere ortaya çıktı. Six Degrees gibi, kullanıcıların e-posta adresleriyle kaydolmasına, arkadaş edinmesine ve bunları kişisel bir ağın parçası olarak kaydetmesine olanak tanıdı. İnsanlar ayrıca diğer kullanıcılarla video, fotoğraf ve mesaj paylaşabiliyor ve birbirlerinin kişisel ağının parçası oldukları sürece diğer kişilerin profillerine yorum bırakabiliyorlardı.

Friendster’ın lansmanından birkaç ay sonra 3 milyondan fazla kullanıcısı vardı ve bu sayı artmaya devam ederek sonunda yüz milyonu aştı.

2011 yılında Friendster esas olarak oyun topluluğuna odaklanan bir sosyal oyun sitesi olarak yeniden markalandı. Bu, Google, Yahoo! ve Facebook gibi rakip sitelerle birlikte güncel kalmasına yardımcı oldu, ancak sonunda Friendster battı. 2015 yılında tüm hizmetlerini askıya alan şirket, 1 Ocak 2019’da ise tüm faaliyetlerini durdurarak resmi olarak kapılarını kapattı.

LinkedIn Ne Zaman Başladı?
LinkedIn tarihteki ilk sosyal medya sitelerinden biriydi. 28 Aralık 2002’de Reid Hoffman, Allen Blue, Konstantin Guericke, Eric Ly ve Jean-Luc Valliant tarafından kuruldu. Başlangıçta, insanların iş ve okul bağlantılarının yanı sıra şirketlerle bağlantı kurmasına olanak tanıyan profesyonel ağ oluşturmaya odaklanan bir siteydi. Bugün hala LinkedIn’in temel amacı budur. Bu güne kadar bu amaca sadık kaldı. Şu anda LinkedIn’in 575 milyondan fazla kayıtlı kullanıcısı var ve en çok ziyaret edilen siteler arasında Alexa sıralamasında 285. sırada yer alıyor.

MySpace Ne Zaman Oluşturuldu?
Orijinal sosyal ağ siteleri arasında MySpace belki de en popüler ve etkili olanıydı. 1 Ağustos 2003’te yayına giren MySpace, hızla dünyanın en büyük sosyal medya sitesi haline geldi ve tüm dünyada milyonlarca aktif kullanıcıyı birbirine bağladı. Bir dosya depolama platformu olarak başladı, ancak hızla çevrimiçi bir sosyal ağa dönüştü ve bu da popülaritesinin hızla artmasına katkıda bulundu.

2005 yılına gelindiğinde, MySpace’in burada kalıcı olduğu tüm dünya için açıktı ve bu nedenle bazı büyük şirketler onu satın almakla ilgilenmeye başladı. Bu, MySpace’in Rupert Murdoch tarafından yönetilen İngiltere merkezli medya holdingi News Corp.’a 580 milyon dolara satılmasıyla sonuçlandı. Kısa bir süre sonra, 2006 yılında MySpace, dünyanın en çok ziyaret edilen web sitesi olarak Google’ı geride bıraktı.

MySpace’in Düşüşü
Satıştan sonra MySpace büyümeye devam etti ve 2009 yılına gelindiğinde yaklaşık 800 milyon dolar gelir elde ederek onu en kârlı sosyal ağ sitelerinden biri haline getirdi. Ancak Facebook, yalnızca üniversite öğrencilerinden oluşan ilk hedef kitlesinin ötesine genişlemeye başladıkça MySpace azalmaya başladı ve 2008’de en çok ziyaret edilen site olarak Facebook onun yerini aldı.

MySpace’in düşmeye başlamasının bir başka nedeni de gelir elde etmek için site içi reklamları kullanmasıydı. Birçoğu, Google 2010 ile yaptığı 900 milyon dolarlık üç yıllık reklam anlaşmasından oluşan anlaşmasının siteyi reklamlarla aşırı doldurduğunu ve kullanımını zorlaştırdığını iddia ediyor. Popülerliği kısa sürede YouTube ve Facebook gibi daha reklamsız bir ortam sunan diğer siteler tarafından gölgede bırakıldı.

Ancak MySpace, düşüşüne rağmen bugüne kadar faaliyetlerine devam ediyor. 2016 yılında Time Inc. tarafından satın alındı ve 2018’de Meredith Corporation tarafından tekrar satın alındı. Şu anda dünyada en çok ziyaret edilen sitelerin Alexa sıralamasında hala 4.153. sırada yer alıyor.

Facebook Ne Zaman Kuruldu?
Facebook, 4 Şubat 2004’te Mark Zuckerberg’in yanı sıra Eduardo Saverin, Andrew McCollom, Dustin Moskovitz ve Chris Hughes tarafından kuruldu. Facebook, Harvard öğrencilerine özel bir sosyal medya sitesi olarak başladı, ancak hızla Ivy League’in geri kalanına, Stanford ve MIT’e yayıldı. Ancak 2006’dan sonra Facebook, herhangi bir üniversiteyle bağlantısı olsun veya olmasın, 13 yaşın üzerinde olduğunu iddia eden herkesin kullanımına açıldı.

Lansmanı ve ardından genişlemesinin ardından Facebook hızla büyüdü ve 2008’de MySpace’i geride bırakarak dünyanın en çok ziyaret edilen sitesi oldu. Bugün Alexa trafik sıralamasında Google ve YouTube’un ardından 3. sırada yer alıyor.

Facebook 2012 yılında halka açıldı ve 104 milyar dolarlık bir değerleme elde ederek tüm zamanların en yüksek halka arz değerlemelerinden biri oldu. Şu anda yılda 40 milyar doların üzerinde gelir elde ediyor ve tüm dünyadaki en önemli teknoloji şirketlerinden biri olarak kabul ediliyor. Facebook ayrıca erişimini yaymak amacıyla Giphy, instagram ve Whatsapp gibi diğer siteleri de satın aldı.

Şu anda Facebook’un 2,6 milyarın biraz üzerinde aktif kullanıcısı var ve bu sayı lansmanından bu yana istikrarlı bir şekilde arttı. Bu, tüm dünya nüfusunun yüzde 30’unun biraz altına denk geliyor. Facebook dünyanın en popüler sosyal medya platformudur.

Twitter Ne Zaman Başladı?
Twitter, 21 Mart 2006’da Jack Dorsey, Noah Glass, Biz Stone ve Evan Williams tarafından kuruldu. Kullanıcıları yalnızca 140 karakterle sınırlayarak kendisini farklılaştırdı; bu politikayı, Çince, Japonca ve Korece dışındaki tüm dillerdeki karakter sınırlarını ikiye katladığı 2017 yılına kadar sürdürdü. Twitter 2013 yılında halka açıldı ve değeri 14,2 milyar dolar oldu. Bugün aylık 335 milyon civarında aktif kullanıcısı var.

2009 yılında Çin, Weibo adında bir sosyal medya platformu başlattı. 400 milyondan fazla aktif kullanıcısı ile en büyük sosyal medya sitelerinden biri haline gelen bir Facebook ve Twitter melezi.

Instagram ne zaman başladı?
Instagram, 6 Ekim 2010’da Kevin Systrom ve Mike Krieger tarafından kuruldu. Yalnızca fotoğraflara ve video paylaşımına odaklanan ve yalnızca fotoğrafların kare şeklinde çerçevelenmesine izin veren (2015’te kaldırılan bir kısıtlama) yalnızca akıllı telefonlara yönelik bir uygulama olmaktan ayrıldı.

Instagram, kullanıma sunulmasının ardından hızla büyüdü ve yalnızca iki ayda bir milyon kayıtlı kullanıcıyı aştı. Şu anda 1 milyar aktif kullanıcısı var ve bu da onu dünyanın en popüler altıncı sosyal medya platformu yapıyor. 2012 yılında Facebook, Instagram’ı yaklaşık 1 milyar dolar nakit ve hisse senedi karşılığında satın aldı.

Snapchat ne zaman başladı?
Snapchat, Eylül 2011’de Evan Spiegel, Bobby Murphy ve Reggie Brown tarafından piyasaya sürüldü. Ayırt edici özelliği, kullanıcıların birbirlerine, açıldıktan kısa bir süre sonra kaybolacak fotoğraflar göndermesine olanak sağlamasıydı.

Bugün Snapchat, bu hizmete ek olarak insanların birbirleriyle sohbet etmesinin yanı sıra “24 saatlik bir hikaye” paylaşmalarına da olanak tanıyor ve bu da kullanıcılara fotoğraf ve video yayınlama ve bunları bir tam gün boyunca saklama şansı veriyor. Şu anda yaklaşık 186 milyon aktif kullanıcısı var, ancak özellikle gençler arasında popüler olması, birçok kişinin Snapchat’in etkisinin önümüzdeki yıllarda artacağına inanmasına neden oluyor.

Bugün bu hizmete ek olarak Snapchat, insanların birbirleriyle sohbet etmesinin yanı sıra 24 saatlik bir hikayeyi paylaşmalarına da olanak tanıyor; bu da kullanıcılara fotoğraf ve video yayınlama ve bunları bir tam gün boyunca saklama şansı veriyor. Şu anda yaklaşık 186 milyon aktif kullanıcısı var, ancak özellikle gençler arasında popüler olması, birçok kişinin Snapchat’in etkisinin önümüzdeki yıllarda artacağına inanmasına neden oluyor.

Bugün Sosyal Medya
Sosyal medya geçmişi, zaman açısından nispeten kısadır ve olumlu ve olumsuz yanları konusunda hiçbir şüphe olmasa da (sadece Dean McCrae’ye sorun), bu onu daha az heyecan verici veya etkili kılmaz. Günümüzde sosyal medya, insanların arkadaşlarıyla ve aileleriyle bağlantı kurmasının ayrılmaz bir parçası. Genel olarak dünya genelinde 2,62 milyar sosyal medya kullanıcısı bulunuyor ve bu sayının 2025 yılına kadar 4 milyarın üzerine çıkması bekleniyor.

Genel olarak günümüz pazarına Facebook, Twitter ve Instagam gibi bir avuç şirket hakimdir, ancak giderek daha rekabetçi hale gelen pazarda yeni kullanıcı arayışları, sundukları yeniliklere devam etmelerini sağlamıştır. Bu yenilikleri Instasize gibi profesyonel kalitede çevrimiçi sosyal medya araçlarının ortaya çıkışıyla birleştirdiğinizde, sosyal medyadaki gönderilerin türü ve profesyonelliği, Facebook’un pazara ilk girmesinden bu yana çarpıcı biçimde değişti.

Sosyal medyanın tarihinden öğrenebileceğimiz bir şey varsa o da bunun değişmeye devam edeceğidir. Yeni şirketler ortaya çıkacak ve insanların tercihleri değiştikçe eskileri ölecek ya da başka bir şeye dönüşecek ve sosyal medyanın tarihi yeniden yazılacak.

*historycooperative.org sitesinde yer alan “The Complete History of Social Media: A Timeline of the Invention of Online Networking” adlı makaleden kısaltılarak çevrilmiştir.