Project Purple: Bir iPhone Geliştirmek
RIAA (Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği) 1999 yılında P2P ağlarını ücretsiz müzik paylaşımı nedeni ile dava etmeye başmıştı. En büyük dava da kuşkusuz o dönemin en büyük P2P paylaşım ağı olan Napster’a karşı açılmıştı. Diğer bir taraftan çıtayı yükselten RIAA kullanıcıları da dava etmeye başlayacağını açıkladı ve 2003 yıllına geldiğimizde Napster mahkeme kararıyla kapatıldı. Yine aynı RIAA kullanıcılara yönelik ilk davaları da açmaya başladı. Bu kaotik ortamda Apple, iki tarafın ortak çıkarını gözetecek bir çözüm üzerinde çalışmaya başladı ve endüstrinin büyük oyuncuları ile ön görüşmelere başladı.
Apple, iTunes Store ile yeni bir iş modeli geliştirdi. Aslında bu model bir kazan kazan formülüydü. Müzik firmaları ve müzisyenler, kullanıcıları ortalama 1-2 hit parçanın olduğu gerisi vasat parçalardan oluşan 10 parçalık albümü almaya mecbur ediyordu. Fiziki olarak albümün başına bir şey gelirse kullanıcının bütün sahipliği son buluyordu. Ayrıca, kullanıcı dijital bağlamda ise bir albümü yalnızca bir cihaza kopyalayabiliyordu. Bu telif sistemi tamamen müzik firmaları ve sanatçıların lehine işleyen bir sistemdi ve bu sistemin mağduru olan kullanıcılar internet teknolojisinin nimetlerin faydalanıp bu parçaları ücretsiz edinmeye başlamıştı. Burada RIAA devreye girmiş ve büyük davalar açıp eski sistemin devamı için ayak diremeye başlamıştı. Apple ise yeni bir paradigma geliştirmişti. Albümün tamamı yerine yalnızca bir eser alınabilecekti. Bu da bir albümün fiyatını teorik olarak % 80 ucuzlatacaktı ve parçayı satın alan kullanıcı o parçayı kendine ait bütün cihazlarda kullanabilecekti, hem de bir ömür boyunca… Bu yeni iş modeli ilk başta direnç ile karşılaşsa da zaman ile kabul gördü. Özetle bilinenin aksine Apple’ın iPhone’dan önceki en büyük başarısı aslında iPod değil iTunes Store’du.
“Bizim inancımıza göre pazarlama ve ürün birleşti. Tüketici ürün ve pazarlama deneyimini birbirinden ayırmıyor.” Ajaz Ahmed
2003 yılında ise iTunes Music Store’un kapılarını açtı. iTunes ile müzik pazarını ve onun gelir modelini yeniden şekillendiren Apple, bu hizmetin somut uzantısı olarak aynı yıl iPod’un 3 neslini kullanıcıların beğenisine sundu. Böylece elimizde yeni bir lisanslama ve bunu destekleyen bir cihaz vardı. Apple, bu hibrit hizmet ve ürün stratejisi ile büyük bir başarı elde etti. Lansman haftası 1 milyon müzik parçası satan iTunes Store’un iş modeli kullanıcılar tarafından da benimsendi.
Steve Jobs ve ekibi, aynı yıl bu deneyimi tabletlere taşımak için kolları sıvadı. Elde etikleri geliri Project Purple adlı operasyona aktardılar. Bu operasyonda 1000 AR-GE mühendisi çalıştı ve amaçları ise gerek yazılım, gerekse donanım açısından yepyeni bir kullanıcı deneyimi yaratmaktı.
iTunes Store başarısının ardından Apple, Motorola ile beraber bir cep telefonu geliştirmeye başladı. Daha sonra adı Motorola ROKR olacak cihaz ilk iTunes Store destekli telefon olarak kayıtlara geçti. Motorola ROKR’un geliştirilme sürecinde Apple yönetimi kullanıcı arayüzüne ve cihazın tasarımına itiraz etti ama Motorola, Apple’dan yalnızca iTunes’un ROKR’a entegre etmesini istiyordu ve daha fazla işbirliğine yanaşmıyordu. O dönemin en büyük ikinci telefon üreticisi Motorala’nın dediği oldu.
“‘Fokur gruplar’ ile ürün tasarlamak gerçekten zordur. İnsanlar, çoğu zaman ürünü onlaragösterene kadarne istediklerini bilmezler.” Steve Jobs
Bu deneyim sürecinde Apple yönetimi devam eden Project Purple’ın amacını tabletten telefona revize etti. Tablet pazarından daha büyük bir pazarın kokusunu alan yönetim aslında yapmaları gerekenin multimedya kapasitesi ve kullanıcı arayüzü geliştirilmiş bir telefon olacağına karar verdi. Diğer bir taraftan iTunes + iPod sayesinde Apple’ın 2004 yılında pazar değeri iki kat artarak 14 milyar dolara ulaştı.
2005 yılında Apple’ın özel bir etkinliğinde Motorola ROKR bizzat Steve Jobs tarafında tanıtıldı ve piyasa sunulan bu cihaz bir hayal kırıklığı oldu! Tek başına iTunes bile bir ürünü kurtaramazdı, çünkü ürün en az iTunes kadar iyi olması gerekiyordu. Ürüne verilen iTunes desteği 1 yıl sonra geri çekildi.
“Basit, karmaşıktan zor olabilir. Basitleştirmek için,düşüncelerinizi temizlemek içinçok sıkı çalışmalısınız. Ama buna değer, çünkü ona ulaştığınızda, dağları bile yerinden oynatabilirsiniz.” Steve Jobs
4 yıl boyunca 1000 AR-GE mühendisi ile yürütülen ve toplamda $2,678,000,000 yatırım yapılan projenin meyvesi olarak ilk iPhone 2007’de pazara sunuldu. Bu sırada pazarda ilk kapasitif dokunmatik telefon LG Prada var, diğer taraftan da MS Windows tabanlı HP iPAQ var. Bu telefonlardan hiçbiri iPhone ile gelen yepyeni bir işletim sistemi ve kullanıcı deneyimine sahip değillerdi. İlk iPhone SMS bile gönderemiyordu ama yepyeni bir kullanım deneyimi sunuyordu. Dokunmatik ekranda tuşlara dokunmaktan ziyade özel kombinasyonlar ve dokunuşlar ile farklı bir deneyim sunuyordu. Tasarım açısından ise minimal bir cihaz ortaya koyan Apple kullanıcı beklentilerini karşılamayı başarmıştı. Apple 6.1 milyon ünite iPhone 1 satışı yaptı. 2007 yılının sonunda şirketin pazar değerlemesi %100 üzerinde artarak 111.9 milyar dolara ulaştı.
Bugün üretilen iPhone 6S’in ile iPhone 1’in temelde tasarımı aynıdır. Bu 11 yıllık süreçte mevcut ürünü mükemmelleştirmek için AR-GE çalışmalarına ve şirket satın (2005 bugün 52 firma) almalarına devam eden Apple muhtemelen bir sonraki versiyonda telefonu biraz daha inceltmek için TRS Konnektörün’e (kulaklık girişi) yer vermeyecek. Aldığı patentlerden de yakında ekranın herhangi bir yerinden parmak okuma yapacak olan iPhone’da home tuşu da olmayacak. Diğer bir taraftan 2007’den bugüne 700 milyonun üstünde iPhone satıldı. Bugün bir arzu nesnesine ve statü sembolüne dönüşen iPhone için böbreğini satanlar biler var!
Yazıda kronolojik olarak değindiği gibi iPhone’un başarısının sırrı doğru zamanda oyun değiştirici ürünü ve hizmeti entegre olarak pazara sunmak ama her şeyden önemlisi mükemmele ulaşmak için ortaya konan sabır ve öz kaynaktır.
İnsanlar onlara ne söylediğinizi unutabilirler. İnsanlar onlara ne yaptığınızı da unutabilirler. Ama insanlar, onlara kendilerini nasıl hissettirdiğinizi asla unutmazlar. Maya Angelou
Kaynaklar:
http://www.wikinvest.com/stock/Apple_(AAPL)/Data/Market_Capitalization/2001
https://www.eff.org/wp/riaa-v-people-five-years-later
https://tr.wikipedia.org/wiki/Amerika_Kayıt_Endüstrisi_Birliği
http://www.bloomberg.com/news/videos/b/f17e5186-51c1-43aa-8c18-c6851e042aae
http://www.imore.com/apple-total-700-million-iphones-have-now-been-sold
http://www.mynet.com/my/selcan.aydin/iphone-almak-icin-esini-dostunu-satan-7-suursuz-insan-1034265
https://tr.wikipedia.org/wiki/TRS_konnektörü
https://tr.wikipedia.org/wiki/Doğrudan_bellek_erişimi
http://www.log.com.tr/apple-parmak-izi-okuyucu-icin-patent-basvurusunda-bulundu/
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_mergers_and_acquisitions_by_Apple