Hollywood’un Ön Kod Sinemasının Büyüleyici Kraliçesi: Norma Shearer
Norma Shearer adı sizde beyaz perdenin diğer efsanevi isimleri gibi bir etki yaratmıyorsa, o zaman siz de Hays Kodunun kurbanı olmuşsunuzdur. Daha “Hollywood” Hollywood olmadan önce, Amerikan film endüstrisi, güçlü ve dik başlı kadın karakterlerin, homoseksüel karakterlerin, çıplaklığın, seksin, uyuşturucunun ve kürtaj gibi tabu konularının hakim olduğu gerçeküstü sayılabilecek olağanüstü liberal ve müstehcen filmler üretiyordu. Ancak 1934 yılında, William Hays olarak bilinen, hükümet tarafından atanan bir papaz tarafından ortaya konan katı bir ahlaki kurallar, Hollywood’un ve Amerika’nın gelecek nesiller için nasıl davranması gerektiğini dikte etmeye başlamasıyla her şey değişti. Hays Yasasının Amerikan kültürü üzerindeki uzun vadeli etkisi belki de yeni yeni ortaya çıkıyor. Filmlerin ve televizyonun tarih anlayışımızı, dünya görüşümüzü ve “karanlık” unsurları reddetmemizi bu kadar uzun süredir programlamasıyla, sansürün tarihin akışını nasıl değiştirmiş olabileceğini henüz yeni yeni anlamaya başlıyoruz. Tüm hesaplara göre, Norma Shearer, Hays öncesi kod döneminin kraliçesiydi. Kod öncesi kariyeri ve kadın cinselliğini canlandırması nedeniyle bugün belki de feminist bir simge olarak görülmelidir. Öyleyse Oscar sezonuyla birlikte, adı Hollywood tarihine gömülmüş olan kadından bahsedelim.
Norma 1920’de annesi ve kız kardeşiyle birlikte New York’a geldi ve Ziegfeld Follies’ın büyüleyici dünyasının bir parçası olmayı umuyordu. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra babasının şirketi batmış, ailesi yoksulluğa sürüklenmişti ve aniden kendini büyük şehirde, kız kardeşiyle aynı yatakta uyurken bulmuştu. 18 yaşındayken Harold Zeigfeld için seçmelere katıldığında, oldukça acımasızca bir cevapla reddedildi. İddiaya göre Ziegfield ona “köpek” dedi ve şov dünyasında asla başaramayacağından emin olduğunu söyledi. Norma’nın sol gözünden bir kayma vardı ve geleneksel şov kızı figürünün niteliklerine sahip değildi. Ama Shearer, bunların herhangi birinin onu durdurmasına izin vermeyecek kadar hırslıydı.
Sonraki birkaç yılı sessiz filmlerde ufak tefek roller oynayarak, bir yapımcının dikkatini çekmek için öksürük nöbeti gibi hileler yaparak, bir sürü umut dolu yıldızın yanında geçirdi.. Aynada durmaksızın en iyi açılarını çalıştı ve hatta sağ gözündeki kaymayı düzeltmek için ameliyat oldu. Shearer nihayet 1923’te bir B filmindeki rolüyle Louis B. Mayer’in dikkatini çekip stüdyoyla sözleşme imzalayarak Hollywood biletini aldı. İki yıl içinde, bilinmeyen bir kontrat oyuncusu olmaktan çıkıp MGM’nin en büyük yıldızlarından birine dönüştü ve genellikle cesur, cinsel olarak özgürleşmiş bir kahraman rolü oynadı. Yükselen yıldız, 1927’de patronu da olan stüdyo yapımcısı Irving Thalberg ile Hollywood’da yılın düğünü kabul edilen bir düğünle evlendi.
Sonunda ona Oscar kazandıran rol neredeyse ona verilmeyecekti. Shearer’ın kocası başlangıçta onun The Divorcee filminde rol almasını istemedi, çünkü onun film için yeterince seksi olduğuna inanmıyordu. The Divorcee’da şehvetli baş karakteri oynayabileceğine kocasını ikna etmek için yatak odası fotoğrafçılığına başvurdu.
Filmdeki karakteri, kocasının ilişkisini keşfeden ve evliliğin çifte standartlarına meydan okuyan kendi de bir ilişki yaşayarak skoru eşitlemeye çalışan bir kadın. Önemli bir ön kod filminde, Shearer Jerry’yi sert ve kinci bir karakter olmaktan kurtarıp sempatik bir karakter olarak canlandırdı.
Film tarihçisi Mick LaSale, “1930’ların sofistike kadınlığının bir örneğiydi” dedi ve onun “aşkı ve seksi modern standartlara göre açık sözlü olarak kabul edilecek bir dürüstlükle keşfettiğini” yazdı. Norma, kadınların beyazperdeye bakışını değiştirdi ve The Divorcee ile hem özgürleşen filmlerin hem de Mae West ve Jean Harlow gibi oyuncuların önünü açtı.
Shearer’ın oynadığı birçok filmde The Divorce’la benzer bir olay örgüsü var ya da en azından intikam almak ya da zevk almak için pişmanlık duymadan cinsellik yaşayabilen kadınları konu alıyorlar. Shearer seçimlerini ve vücudunu yönetmeyi bildi. The Divorcee’dan hemen sonra Shearer, Let Us Be Gay’de (1930) kocası onu terk ettiğinde kendini yeniden keşfeden mütevazı bir ev kadını rolünü oynadı. O zamanlar evli bir çiftin mutluluğu ayrılmakta bulduğunu tasvir etme fikri tam bir skandaldı. 1931’de Özel Hayatlar, yeni eşleriyle aynı otelde balayı yapmaya karar veren yeni boşanmış bir çiftin hikayesini anlatıyordu.
Benzer bir cinsel özgürlüğü ifade eden A Free Soul’da (1931) Shearer, Jan karakterini, eylemlerinin sorumluluğunu kendi elinde tutan ve evlilik öncesi seks yapmaktan özgürce zevk alan bir kadını canlandırdı. Bir post-code filminde, böyle bir karakter muhtemelen “günahlarının” bedelini ödemek için senaryoda öldürülürdü, ancak film kadınlara normalde düşündüklerinden daha fazla seçeneğe sahip olduklarını gösteriyordu.
Rüzgar Gibi Geçti’de Scarlett O’Hara rolü için yarışıyordu. Birçoğu onun rol için uygun olmadığını düşündüğünden durumu alaya almaya karar verdi ve “Scarlett nankör bir rol. Gerçekten oynamak istediğim Rhett!” dedi.
Ekran dışındaki Norma ve kocası, Hollywood’un en güçlü çiftlerinden biri oldu ve efsanevi akşam eğlenceleri düzenlediler. Yazar F. Scott Fitzgerald’ın “Crazy Sunday” hikayesini Shearer ve Thalberg’in partilerinden birine ve hikayenin kahramanı Stella Calman’ı da Shearer’ın kendisine dayandırdığı söylendi.
MGM’nin en iyi oyuncusu olarak Joan Crawford, Greta Garbo ve Jean Harlow gibi diğer yıldızlarla sık sık karşı karşıya geldi.
“Bazılarının üstüne basmadan bir şey yapmak ya da başarmak imkansızdır,” demişti Shearer bir keresinde, “İş yapan biri olduğunda düşmanlar kaçınılmazdır.”
O ve Crawford, sonunda The Women’da ekranda gösterilen acı ve uzun süredir devam eden bir rekabet yaşadı.
Konuşmalar birçok sessiz film yıldınızın kariyerinin sonunu getirdi ve Shearer kendisinin onlardan biri olmak istemiyordu. The Trial of Mary Dugan’da Shearer sesini hayranlarına ilk kez duyurdu. O ve ses tasarımcısı olan erkek kardeşi, Oscar kazanan ilk erkek ve kız kardeş oldular. Shearer, bu filmden önce, kendisini mikrofona hazırlamak için iki yıl kardeşiyle birlikte eğitim aldı.
Shearer, kocasının ekran için çizdiği bağımsız, cinselleştirilmiş, modern bir kadın imajını sevdi. Bu arada kamuya açık kişiliği, sevgi dolu bir eş ve MGM’nin patroniçesiydi. Ön kod rolleri de Shearer’ın özel hayatından çok farklıydı. Kocası kalp hastasıydı ve Hollywood tarihçileri Shearer’ın yaşamış olması gereken cinsel hayal kırıklığı hakkında yazdı: “Hayatında bir ilişkiyi riske atacak kadar sadık ve ihtiyatlı”, “en azından ekrandaki cinsel macera illüzyonuna sığınabiliyordu… izleyicilerin binlercesinin karısını tatmin eden bir şey… ”
Hays Yasası uygulanmaya başladığında, hızlı bir şekilde şehvetli bir oyuncudan prestijli bir oyuncuya geçiş yaptı, ancak kendisine sunulan roller, bir zamanlar Ön Kod döneminde canlandırdığı kadınların gölgesiydi.
1936’da kocasının ölümünden sonra, Shearer oyunculuğa devam etmek için mücadele etti. Değişen zamana uyum sağlamaya çalıştı, ancak daha eski, anaç rolleri oynamaya direndi. Büyük Buhran sırasında kadınların filmlerdeki rolleri göz alıcı, seksi kadınlardan Shearer’ın oynamak istemediği ideal ev kadınlarına ve annelere dönüştü.
MGM, kocasının filmleri için ona yaptığı ödemelere itiraz etmeye çalıştığında, Hollywood’un en güçlü adamlarından biri olan Louis B. Mayer’i yanına aldı.
Zorlu dönem boyunca inceliğini, zarafetini ve halkın sempatisini korurken, 1,5 milyon dolarlık savaşı kazandı ve sonuç olarak, halk MGM stüdyo başkanlarının açgözlülüğünü eleştirmeye başladı.
Ancak, Mayer’a karşı sektörle hesaplaşması, muhtemelen rollerinde düşüşe ve Hollywood sosyal ortamından emekli olmasına katkıda bulundu.
1983’te öldüğünde, Shearer’ın mirası, Marie Antoinette ve The Women gibi filmlerdeki daha “asil” rolleriyle tamamen gölgede kalmıştı. Kod öncesi filmleri nadiren televizyonda yayınlanıyor ve büyük bir utanç olarak görülüyordu. Bu filmler Norma’yı en iyi şekilde ifade ediyordu: feminist bir film öncüsü olarak.
