Herman Melville’in muhteşem romanı ‘Moby-Dick’ kitapçılara ilk ulaştığında karışık eleştiriler almıştı

Bir denizcinin bir balinadan intikam almasını konu edinen ve günümüzde çok sevilen romanın ilk satışları hiç de iyi değildi ve ancak yazarın ölümünden sonra ikonik bir statüye kavuştu.

14 Kasım 1851, Amerikan halkının o zamanlar mütevazı bir yazar olan Herman Melville’in son romanı Moby-Dick’i 1,50 dolara (bugün yaklaşık 60 dolar) satın alabileceği ilk gündü.

Melville’in öncesinde beş kitabı daha vardı. Typee, Omoo ve White-Jacket dahil olmak üzere kitaplarının bazıları denizde yaşama ve seyahat etme deneyimlerinden yararlanıyordu. Üçüncü kitabı Mardi romantizm ve derin felsefeyle flört ediyordu, ancak eleştirmenlere göre tutarlılıktan yoksundu.

Melville çoğunlukla Massachusetts, Pittsfield’daki Arrowhead malikanesinde yazdığı Moby-Dick’te balina avcılığı hikayeleri üzerine derin kişisel deneyimini ve araştırmasını felsefe, doğa bilimleri ve vahiysel nesriyle ustaca birleştirdi. Haziran 1850’nin sonlarında henüz natamam olan romanı İngiliz yayıncı Richard Bentley’e önerdi ve “gelecek sonbaharın sonlarına doğru” tamamlayacağına söz verdi.

Ancak yazma süreci beklenenden çok daha uzun sürdü. Moby-Dick ayrıntılar, duygu ve olay örgüsüyle dolu bir balina kitabı haline geliyordu. Daha da kötüsü, Melville’in Amerikalı yayıncısı Harper & Brothers geçmiş kitap anlaşmalarından şirkete hala borcu olduğu için ona avans vermeyi reddetmişti.

Melville bir yıl daha yazmak için arkadaşlarından borç aldı. Yayımlama sürecini hızlandırmak ve editoryal değişiklikleri sınırlamak için kitabın sonraki bölümlerini yazarken Moby-Dick’i bağımsız olarak kurgulamayı ve düzeltmeyi seçti.

1851 sonbaharında—planlananın bir yıl gerisinde—Moby-Dick yayımlanmaya hazırdı. Bentley, 18 Ekim’de The Whale adlı ilk İngiliz baskısını yayımladı. Harper & Brothers, Melville’in borcuna rağmen Moby-Dick’in ilk Amerikan baskısını 14 Kasım’da yayımladı.

Bir aydan kısa bir süre arayla yayınlanmış olmalarına rağmen İngiliz ve Amerikan baskıları yaklaşık 600 önemli fark içeriyordu. Birçoğu kelime seçimi veya ifadede yapılan değişikliklerdi ama bazı değişiklikler büyüktü ve Melville tarafından onaylanmamıştı. Örneğin kralların başlarını balina yağıyla mesh etmesi ilgili bir bölüm kraliyet geleneklerini eleştirdiği için İngiliz baskısından çıkarıldı. Bentley bölümleri yanlış yerleştirmesi sebebiyle istemeden sonsözü de çıkardı.

İngiliz ilk baskısı üç ciltlik bir set halinde yayınlanmasına rağmen Amerikan baskısından 2.000 kelime daha kısaydı. Bentley, The Whale‘den yalnızca 500 kopyaı sipariş etti; bu, Melville’in önceki çalışmaları için basılan sayıdan çok düşüktü. Bu arada Harper & Brothers, Moby-Dick’in 2.915 kopyasını bastı. Amerikalı yayıncının Melville’in önceki romanlarının baskıları 3.000 ile 4.000 kopya arasında değişiyordu.

Melville’in son kitabının tek ciltlik baskısının kalitesi de beğenilmedi. Amerikan balina avcılığı endüstrisinin yerel gazetesi olan New Bedford, Massachusetts’teki Daily Mercury kitabı ‘dış görünüşünde bile bir balinaya benzeyen’ hantal, tuhaf görünümlü bir cilt” olarak nitelendirdi.

Kitabın içeriğine gelen tepkiler de aynı şekilde karışıktı. Hartford Courant bir incelemesinde Moby-Dick‘in biraz şaşırtıcı bir şekilde kurgu ile kurgu olmayan arasında bir çizgide olduğunu yazdı. Yine de “Eğlenceli bir kitap olarak okunmaya değer” diye ekledi.

Birçok edebiyat eleştirmenine göre Moby-Dick sadece bir macera hikayesiydi, hatta soylular için sansasyonel bir hikaye bile değildi ve kesinlikle iyi bir edebiyat eseri değildi. Springfield Daily Republican’daki bir incelemede Melville’in “ilginç ama tuhaf tarzı” diye nazikçe bir eleştiri yapıldı.

Eleştirmenlerin ilgisizliği romanın satış rakamlarına da yansıdı. Moby-Dick’in yayınlanmasından üç yıl sonra, ilk Amerikan baskısı hala tükenmemişti.

Sadece bazı çağdaş eleştirmenler Moby-Dick‘in Melville’in 1891’deki ölümünden sonraki on yıllarda kazanacağı başarı ve hayranlığa dair bir fikir ortaya koymuştu. Metnin ithaf edildiği Melville’in komşusu ve arkadaşı Nathaniel Hawthorne, olumsuz bir eleştiriyi basit bir ünlemle kınadı: “Melville ne kitap yazmış! Bana öncekilerden çok daha büyük bir güce sahip olduğu fikrini veriyor.”

görsel: Jean Bungartz’ın en son balıkçılık yöntemini (1885) kullanarak yapılan balina avcılığı, Public domain via Wikimedia Commons

smithsonian