Haydut Dalga nedir?
Okyanus çok büyük ve güçlüdür. Cankurtaranlar, denizciler ve deniz bilimciler değişen gelgitleri tahmin etmek için yıllarca eğitim alıyor ve çalışmalar yapıyor. Denizde meydana gelebilecek en korkunç olaylar arasında aniden ortaya çıkan ve kendilerini çevreleyen dalgaların iki katından daha yükseğe ulaşan haydut dalgalar (rouge wave) yer alır. Uzun zamandır bir efsane olduğu düşünülen bu devasa dalgalar son derece tehlikeli olabilir. İklim krizinin ortasında olduğumuz bir dönemde, özellikle de Aralık 2023’ün sonlarında Kaliforniya kıyılarını vuran bir dizi devasa dalganın ardından, haydut dalgaları anlamak kritik önem taşıyor.
Açık okyanusta ucube ya da öldürücü dalga olarak da bilinen haydut bir dalga meydana gelir. National Geographic’e göre, “Bilim insanları düzensiz dalgaların nasıl oluştuğunu tam olarak anlamıyorlar. Bir açıklama, dalga silsilelerinin okyanus havzaları boyunca binlerce kilometre yol kat etmesi ve hareket ederken diğer dalga silsileleriyle karşılaşma neticesinde meydana geliyorlar. İki farklı dalganın tepesi ve çukuru karşı karşıya geldiğinde birbirlerini yok edebilirler ve sonuçta düz bir deniz ortaya çıkabilir. Ancak iki tepe birbirine çarptığında, her iki dalga yüksekliğinin toplamı olan devasa bir dalga oluştururlar; yakındaki diğer dalgaların üzerinde yükselen başıboş bir dalga. Hızlı okyanus akıntıları ve rüzgarları harekete geçiren şiddetli fırtınalar da bu dalgaların olasılığını artırabilir. Bu nedenle denizler ısındıkça ve hava durumu daha öngörülemez hale geldikçe, küresel ısınmanın bunların daha yaygın hale getirmesi muhtemeldir.
Belgelenen ilk haydut dalgası 1995 yılında Norveç açıklarında gözlemlendi. Draupner dalgası olarak bilinen dalga, suyun 25,6 metre üzerine yükseldi. Bu yakındaki dalgaların yüksekliğinin iki katından biraz fazlaydı. Bununla birlikte Scientific Reports’ta bildirildiği üzere şimdiye kadar kaydedilen en şiddetli haydut dalga, Kasım 2020’de Kanada’nın Britanya Kolumbiyası kıyılarında meydana geldi. Olay sırasında yükselip alçalan bir MarineLabs şamandırası, 17,6 metreye tırmanan dalgayı kaydetti. Kayıtlardaki en yüksek dalga olmasa da çevredeki dalgalardan neredeyse üç kat daha yüksekti. Bu onu daha önce kaydedilenlerden daha “haydut” yaptı.
Peki neden bu dalgalar takip edilmeli? CEO Dr. Scott Beatty’nin MarineLabs’te yaptığı bir açıklamaya göre; “Dünyanın kıyı şeridinde yaygın ölçümler yaparak deniz operasyonları ve kıyı toplulukları için güvenliği ve karar alma sürecini geliştirmeyi amaçlıyoruz. Bin yılda bir görülen bu dalgayı arka bahçemizde yakalamak, kıyı istihbaratının deniz güvenliğini dönüştürme gücünün heyecan verici bir göstergesidir.”
görsel: PANMAULE/Depositphotos