Dünyanın En Eski Yosunu İnsanlardan Kurtulamayabilir
Yaklaşık 400 milyon yıllık evrim ve dayanıklılıktan sonra, nadir bulunan bir yosun şimdi iklim değişikliği yüzünden yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
Tibet Platosu’nun kayalıklarındaki Takakia adındaki ender bir yosun yaşıyor. Takakia aşırı yaşam koşullarında hayatta kalmak için yüz milyonlarca yıl boyunca adapte oldu. Şimdi insanlar sayesinden durum değişti. Yaklaşık on yıldır yosun üzerinde çalışan bir araştırmacı ekibi, Takakia’nın incelenmişler arasında en hızlı gelişen türlerden biri olmasına rağmen iklim değişikliğinden sağ çıkacak kadar hızlı uyum sağlayamayacağını söylüyor.
ROTKA TV YAYINLARINI YOUTUBE ÜZERİNDEN İZLEYEBİLİRSİNİZ
Takakia cinsi, her ikisi de yalnızca araştırmacıların dünyanın çatısı olarak adlandırdığı Tibet Platosu’nda bulunan iki tür içeriyor. Araştırmanın ilk iki yazarından biri olan Profesör Dr. Xuedong Li, 2005 yılında 4.000 metre yükseklikte Takakia popülasyonları keşfetti. Ekip o zamandan beri yosunları yerinde ve laboratuvarda inceliyor.
Tibet Platosu’nda yaşam kolay değil. Yılın sekiz ayı karlar altında kalan Takakia, karlı örtüsünden çıkarken yüksek düzeyde UV radyasyonuna maruz kalıyor. Takakia, bu bölgede 65 milyon yıldan fazla bir süredir, bölgenin kıtasal sürüklenmeyle oluşmasından bu yana evrim geçirerek yaşam alanını giderek aşırı hale getiriyor.
Freiburg Üniversitesi’nden Dr. Ralf Reski, Capital Normal Üniversitesi’nden Dr. Çin. En son araştırma, yosunun yaşamı tehdit eden aşırı uçlarda hayatta kalma becerisini nasıl geliştirebildiğini inceledi.
Çalışmada, iklim değişikliğinin sadece birkaç yıl içinde yosunların yaşam alanlarını nasıl önemli ölçüde değiştirdiğini de belgeliyorlar.
Ekip, Takakia’nın şeklini İç Moğolistan’dan gelen 165 milyon yıllık fosillerde bulunca şaşırdı; bu, şekli etkileyen genetik değişikliklerin 165 milyon yıldan daha uzun bir süre önce çok farklı koşullar altında evrimleştiğini ortaya çıkardı.
Reski, “Taakia genomu bu kadar hızlı gelişmesine rağmen, morfoloji 165 milyon yıldan fazla bir süredir fark edilir şekilde değişmedi” diyor. “Bu, Takakia’yı gerçek bir yaşayan fosil yapıyor. Değişmeyen şekil ile hızla değişen genom arasındaki bu bariz zıtlık, evrimsel biyologlar için bilimsel bir meydan okumadır.”
Sonuç olarak, Takakia yaklaşık 390 milyon yaşında ve şimdiye kadar keşfedilen en hızlı gelişen genlere ev sahipliği yapıyor.
“Takia’nın 390 milyon yıl önce, ilk kara bitkilerinin ortaya çıkmasından kısa bir süre sonra diğer yosunlardan ayrılan bir yosun olduğunu artık kanıtlamış olduk. Pozitif seçilim altında Takakia’nın bilinen en yüksek hızlı gelişen gen sayısına sahip olduğunu görünce şaşırdık”, diyor He.
Ancak, giderek daha aşırı değişikliklere evrilmek için yüz milyonlarca yıl geçmesine rağmen, iklim değişikliği olabilecek küçük yosunlara bir son verebilir.
KAPAK FOTOĞRAFI: Xuedong Li / Capital Normal University Beijing