Dolunay İsimleri ve Anlamları
Dolunay isimlerinin tarihi; günümüzde Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzeyinde ve doğusunda yaşayan yerli Amerikalılara kadar uzanır. Kabileler, dolunayın her yinelenişine özgün isimler vererek mevsimleri izlediler. Bu isimler her yinelenişinde aya uygulandı. Ayın isimlerinin çeşitleri vardı, ama genel olarak New England’dan Superior Gölü’ne kadar yaşayan Algonquin kabilelerinde aynı isimler kullanılıyordu. Avrupalı göçmenler bu gelenekleri devam ettirdiler ancak bazılarının isimlerini kendileri koydular. Kameri ay ortalama 29 gün olduğundan, dolunay tarihleri her yıl değişmektedir.
Aşağıda çiftçilerin dolunay almanağının tam listesi var.
Kurt Dolunayı – Ocak: Kış mevsiminin ortasında, soğuk ve yoğun kar yağışı sırasında, Kızılderili köylerinin dışında aç kurt sürüleri ulurdu. Bu nedenle Ocak Ayının Dolunayı olarak da adlandırılır. Bazen Eski Ay olarak veya Noel’den Sonraki Ay olarak da adlandırılır. Bazı kabileler Kar Dolunayı olarak da adlandırır, ancak birçok kabile bu ismi bir sonraki ay için kullanırdı.
Kar Dolunayı – Şubat: Kuzeydeki ve doğudaki yerli kabileler şubat ayında genellikle çok fazla kar yağdığından, sıklıkla bu aydaki dolunayı Kar Dolunayı olarak adlandırır. Bazı kabileler ise yaşam alanlarında sert hava koşullarının avcılığı zorlu kılmasından dolayı bu ayı Açlık Dolunayı olarak adlandırdılar.
Solucan Dolunayı – Mart: Hava ısısı yükselmeye, toprak çözülmeye başladığından solucanlar görünmeye başlar ve bu da nar bülbüllerinin dönüşünün habercisidir. Kuzey kabileleri kuzgunların ötüşünün kışın bitişi olarak değerlendirdiklerinden, bu ayı daha çok Kuzgun Dolunayı olarak adlandırırlar. Veya toprağı kaplayan karın gündüz çözülmesi geceleyin de donarak bir kabuk oluşturmasından dolayı Kabuk Dolunayı olarak adlandırırlar. Özsu Dolunayı, akçaağaçların hışırdamasına işaret etmesinden dolayı verilen başka bir isimdir. Yerlilere göre Lenten Dolunayı olarak da bilinir ve kış mevsiminin son dolunayı kabul edilirdi.
Pembe Dolunayı – Nisan: Bu isim pembe yosunlardan veya ilkbaharda diğer çiçeklerden daha önce geniş alanlara yayılan yabani nakil çiçeklerinden gelir. Bu ayın diğer isimleri; Çimlerin Yeşermesi Dolunayı ve Yumurta Dolunayı’dır. Ayrıca deniz kıyısında yaşayan kabileler arasında; tırsi balıkların yumurtlamak için akıntıya karşı yüzdüğü zaman olmasından dolayı Balık Dolunayı olarak da adlandırılır.
Çiçek Dolunayı – Mayıs: Birçok bölgede bu ayda toprakları çiçekler kaplamıştır. Bu ay adını buradan alır. Diğer isimleri ise Mısır Dikim Dolunayı veya Süt Dolunayı’dır.
Çilek Dolunayı – Haziran: Bütün Algonquin kabilelerinde bu isim kullanılır. Avrupa’da ise Gül Dolunayı olarak adlandırılır. Her yıl haziran ayı boyunca, kısa bir süre tutan çilek hasadının bu aya denk gelmesinden dolayı Gül Dolunayı olarak da adlandırılır. Yani bu ayda ortaya çıkan dolunay çilek için vaftiz edilmiştir.
Antilop Dolunayı – Temmuz: Normalde temmuz ayı antilopların yeni boynuzlarının kadifemsi kürklü alınlarından dışarı çıktığı aydır. Ayrıca bu zaman zarfında çok sık olarak gökgürültülü fırtınalar oluştuğu için Gökgürültüsü Dolunayı olarak da adlandırılır. Bu ayın bir başka adı da Saman Dolunayı
Mersinbalığı Dolunayı – Ağustos: Büyük göllerden ve diğer su kaynaklarından en kolay bu ayda çok sayıda Mersinbalığı yakalanabildiği için bu aya ismini balıkçı kabileler vermişlerdir. Birkaç kabile ay yükselirken boğucu sisin içinde kırmızımsı gözüktüğü için bu ayı Kızıl Dolunay olarak adlandırır. Aynı zamanda Yeşil Mısır Dolunayı veya Tahıl Dolunayı da denirdi.
Mısır Dolunayı veya Hasat Dolunayı – Eylül: Bu ay ismi mısırların hasat edilmesi gerektiği zamana işaret ettiğinden dolayı yerli Amerikalılara atfedilmiştir. Eylül Dolunayı aslında sonbahar ekinoksuna en yakın zamanda oluşan Hasat Dolunayı’dır. Üç yılda bir Hasat Dolunayı Eylül ayında oluşur, ancak bazı zamanlarda Ekim ayında ortaya çıkar. Hasadın zirvesinde, çiftçiler bu ayın ışığında geceleyin geç saatlere dek çalışabilirler. Genellikle dolunay her gece ortalama 50 dakika geç yükselir, ama Hasat Dolunayı’nın birkaç gece öncesi veya sonrasında ay her gece neredeyse aynı zamanda yükseliyor gözükür. Ancak bu yükselme Amerika’da 25-30 dakika sonra, Avrupa ve Kanada’nın büyük bölümünde ise sadece 10-20 dakika sonra gözükür. Bu dönemde yerlilerin başlıca mahsulleri olan mısır, balkabağı, kabak, fasulye ve yabani pirinç toplanmak için hazırdır.
Avcı Dolunayı veya Hasat Dolunayı – Ekim: Bu dolunay genellikle Avcı Dolunayı, Kan Dolunayı veya Kan Rengi Dolunayı diye adlandırılır. Uzun süre önce yerli Amerikalılar bu bariz nedenlerden dolayı ayı böyle adlandırmışlardır. Yapraklar ağaçlardan dökülmüş, geyikler besili olmuştur ve artık uzun kış mevsimi için et depolamaya başlama zamanıdır. Eylül ayı sonu ve ekim ayı başında tarlalar geleneksel olarak hasat edildiğinden dolayı; tilkileri ve tarlalarda kalan tahılları toplamaya gelen diğer hayvanları avcılar kolayca görebilirler. Muhtemelen baş gösteren kış tehdidinden dolayı hem Batı Avrupa’da hem de birçok yerli Amerikan kabilesi içinde Avcı Dolunayı’na özel bir onur tanımak, önemli tarihsel bir bayram olarak kabul etmek gerek.
Kunduz Dolunayı – Kasım: Artık bataklıklar kurumadan önce sıcak kışlık kürk elde etmek için kunduz tuzakları kurma zamanıdır. Kunduz Dolunayı isminin konulmasının bir diğer yorumu da kunduzların kış için aktif olarak hazırlanıyor olması gerçeğinden gelebilir. Ayrıca bazen de Dondurucu Dolunay da denilebiliyor.
Soğuk Dolunay veya Uzun Geceler Dolunayı – Aralık: Kış bu ay boyunca soğuk hâkimiyetini hissettirir, artık gecelerin en uzun ve en karanlık olduğu zamanlardır. Bu aya bazen de Noel’den Önceki Dolunay denir. Uzun Gece Ayı ismi iki anlamda da gerçekten uygundur, çünkü karakış geceleri gerçekten uzundur ve ay, ufuğun üstünde uzun süre kalır. Karakış Dolunayı gökyüzünde yüksek bir yörüngeye sahiptir.