Bilinmesi Gereken 12 Öncü Kadın Bilim İnsanı
Kanser tedavilerindeki ilerlemelerde, Ay’a inme çalışmalarında ve daha pek çok yerde bilim dünyasındaki kadınlar tarihin akışını değiştirdiler. Daha fazla kadının STEM kariyerlerine dahil edilmesi için gidilecek çok yol olsa da, bilim dünyası içinde yorulmadan çalışan sayısız inanılmaz kadın bilim insanı örneği var. Aslında, toplum üzerinde kalıcı bir etki bırakan bazıları hemen aklımıza gelir.
Marie Curie gibi tanınmış efsanelerden Alice Ball gibi bilim insanlarına kadar, bilime katkıda bulunan sayısız kadın var. Fizik, kimya, astronomi ve matematik, bu kadınların etki yarattığı alanlardan sadece birkaçı. Caroline Herschel ise bir kadın bilim insanı olarak maaş almanın daha duyulmamış olduğu bir zamanda kendini kabul ettirmek için mücadele etti. Jennifer Doudna gibi bazıları, yeni teknolojiler geliştirerek geleceğe öncülük ediyor.
İşte 11 inanılmaz bilim insanı:
CAROLINE HERSCHEL, astronom (1750-1848)
Caroline Herschel’in astronomiye giden yolu, anavatanı Almanya’dan ayrılarak İngiltere’deki kardeşi William ile birlikte yaşamasıyla başladı. Annesi eğitimini engellemeye çalışsa da, Herschel çok meraklıydı ve kardeşiyle birlikte astronomiye ilgi duymaya başladı. Kardeşinin teleskop monte etmesine ve gözlemlerini kaydetmesine yardım ederek ilerlediği yolda kendi kariyerine ciddi bir şekilde başlaması uzun sürmedi. Birçok kuyruklu yıldız keşfetti ve bunu yapan ilk kadınlardan biriydi. Bulgularını Royal Astronomer’a gönderdikten sonra, resmi yıldız kataloğunu düzeltmesi istendi. Sonunda, Kraliyet Ailesi, erkek kardeşinin asistanı olarak çalışması için ona maaş ödemeye başladı ve bu o zamanlar bir kadın için duyulmamış bir şeydi.
1835’te Mary Somerville ile birlikte Kraliyet Astronomi Derneği’nin onursal üyesi seçildi. Onlar üye olan ilk iki kadındı.
MARIE CURIE, fizikçi (1867–1934)
Bir fizikçi olarak başarıları cinsiyetinin çok ötesine geçti, ancak nesiller boyu bilim kadınlarına ilham vermeye devam ediyor. Curie sadece radyum ve polonyum olmak üzere iki element keşfetmekle kalmadı, aynı zamanda radyoaktivite kelimesini de türetti. Kanser için radyasyon tedavisini deneyen ilk kişiydi ve tıpta kullanımını savundu. Curie ayrıca, I. Dünya Savaşı’nda yaralı askerlerin yeterli tedaviyi almalarına yardımcı olmak için kullanılan mobil X-ray ünitelerini geliştirdi.
1903’e gelindiğinde Marie Curie, “radyasyon fenomeni” üzerindeki çalışmalarıyla Nobel Fizik Ödülü’nü -ya da bu konuda herhangi bir Nobel Ödülü’nü- kazanan ilk kadın oldu. 1911’de onur listesine bir Nobel Ödülü daha ekledi. Bu kez radyumu izole etme çalışmalarıyla Nobel Kimya Ödülü’nü kazandı. Bugüne kadar farklı bilimsel kategorilerde Nobel Ödülü alan tek kişidir.
ALICE TOP, kimyager(1892–1916)
Alice Ball öldüğünde sadece 24 yaşındaydı ama mirası devam ediyor. Daha farmasötik kimya okuyan bir lisans öğrencisiyken önündeki zaten engelleri aşıyordu. Bu süre zarfında, saygın bir bilimsel dergide erkek profesörüyle birlikte bir kadın için nadir bir başarı olan ve o zamanlar bir Afrikalı Amerikalı kadın için daha da nadir olan bir makale yayınladı.
Ball, erken ölmese Hawaii Üniversitesi’nde yüksek lisans derecesi alan ilk kadın ve ilk Afrikalı Amerikalı olmaya devam edecekti. Üniversitenin ilk kadın ve Afro-Amerikan kimya profesörü olacaktı. Ayrıca, 20. yüzyılın başlarında cüzam için en etkili tedavi olan Top Metodu’nu geliştirerek cüzamla mücadelede kritik çalışmalar yaptı.
CECILIA PAYNE-GAPOSCHKIN, astrofizikçi (1900–1979)
Dünya henüz yıldızların yapı maddelerini bilmiyordu. Ancak Cecilia Payne-Gaposckin’in çalışmaları sayesinde bunların helyum ve hidrojenden oluştuğunu artık hepimiz biliyoruz. Bu keşiften daha etkileyici olan, İngiliz-Amerikalı astrofizikçinin 1925 yılında henüz doktora öğrencisiyken bu açıklamayı yapmasıdır. Tezindeki iddiası başlangıçta bilim çevreleri tarafından reddedilse de, daha sonra gözlem yoluyla doğruluğu kanıtlanmıştır.
Cecilia Payne-Gaposckin’in değişken yıldızlarla ilgili çalışmaları da çığır açıcıydı. O ve ekibi, yıldızların evrimini belirlemeye yardımcı olan ve modern astrofiziğin temellerini atan üç milyondan fazla gözlem yaptı. Ayrıca, Radcliffe Koleji’nden astronomi alanında doktora kazanan ilk kişi olduğu için Harvard Üniversitesi için önemli bir dönüm noktasıdır.
BARBARA MCCLINTOCK, genetikçi (1902–1992)
Amerikalı genetikçi Barbara McClintock’un keşiflerinin kanser araştırmalarından genetik mühendisliğine kadar geniş kapsamlı etkileri oldu. McClintock botanik okudu ve DNA’daki yeni keşiflerden çok etkilendi. Mısırın genetiğine odaklandı ve kromozomların, kalıtsal özelliklerin aktarılmasından sorumlu olduğunu fark etti. Ayrıca “atlayan genler”i ya da genlerin bazen yer değiştirip belirli özelliklerin açılıp kapanmasına neden olabildiğini keşfetti.
McClintock, transpozisyonlar konusundaki çalışmalarıyla 1983 Nobel Fizyoloji / Tıp Ödülü’nü kazandı. 2021 itibariyle, o kategoriyi kendi başına kazanan tek kadın.
MARIA GOEPPERT MAYER, fizikçi (1906–1972)
Alman Amerikalı fizikçi Maria Goeppert Mayer, Marie Curie’den sonra Nobel Fizik Ödülü’nü kazanan ikinci kadın oldu. 1963’te iki erkek meslektaşıyla birlikte nükleer kabukların yapısı üzerine yaptığı çalışmalarla ödülü evine götürdü. Goeppert Mayer, tüm yeteneğine rağmen, 1930’larda Amerika Birleşik Devletleri’ne taşındığında üniversitelerde genellikle ücretsiz ya da gönüllü pozisyonlarda çalıştı. Bu kısmen onun cinsiyetinden kısman de II. Dünya Savaşı boyunca Almanlara karşı olan olumsuz duygulardan kaynaklandı. 1941’de, Sarah Lawrence Koleji’nde yarı zamanlı çalışırken profesör olarak ilk kez ücret aldı.
Ancak, onca geçen zamanda her şeye rağmen boş durmadı. Bilim insanı olarak belki mühim ancak insanlık için korkunç sonuçlara yol açabilecek çalışmaları oldu. Manhattan Projesi üzerinde çalıştı, aynı zamanda Edward Teller’ın “Süper Bomba” projesinde işbirliği yaptı. Bilim camiasında son derece aktif olan Maria Goeppert-Mayer’e atfedilen ödül, kariyerinin başındaki kadın fizikçilere 1986’dan buna yana dağıtılıyor.
KATHERINE JOHNSON, matematikçi, (1918–2020)
Matematikçi Katherine Johnson, efsanevi kariyerine 1953’te, NASA’da bir “insan bilgisayar” olarak başladı. NASA’da çalışan ilk Afrikalı Amerikalı kadınlardan biri olarak, uzay ajansının hedeflerine ulaşmasına yardımcı olurken önüne konan engelleri de aştı. En büyük başarılarından biri, Apollo 11’in Ay’a başarılı bir şekilde inmesini ve Dünya’ya geri dönmesini sağlayan uçuş yolunu hesaplamasıydı.
33 yıllık kariyeri boyunca, karmaşık yörüngeleri manuel olarak hesapladı ve NASA’yı bilgisayar kullanımına yönlendirdi. 2016 yılında,Gizli Figürler filminde Taraji P. Henson tarafından canlandırıldı.
ROSALIND FRANKLIN, kimyager (1920–1958)
Günümüzde, DNA’nın yapısını anlama konusundaki çalışmalarıyla tanınsa da, Rosalind Franklin’nin çalışmaları ancak zamansız ölümünden sonra tam olarak takdir edildi. İngiliz kimyager, DNA’nın çift sarmal yapısının doğru tanımlanmasına sağlayan x-ışını kırınım görüntüleri üzerinde çalıştı. Ne yazık ki, genç yaşta yumurtalık kanserine yenildi ve 1958’de 37 yaşında öldü. Ölümünden sonra Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülmesi gerektiğini düşünen çok kişi vardı, ancak bu o zamanlar yaygın bir uygulama değildi.
Ölümünden bu yana, çalışmaları geniş çapta tanındı ve meslektaşı Aaron Clug araştırmasına devam etti ve 1982’de Nobel Kimya Ödülü’nü kazandı. Birçok kişi, yaşasaydı Franklin’in bu onuru paylaşacağını düşünüyor.
CHIEN-SHIUNG WU, fizikçi (1912–1997)
Çinli Amerikalı fizikçi Chien-Shiung Wu, nükleer ve parçacık fiziği alanlarına önemli katkılarda bulundu. Wu, Çin’deki danışmanının teşvikiyle doktorasını almak için 1936’da Amerika Birleşik Devletleri’ne, Michigan Üniversitesi’ne geldi. Öğreniminden sonra Çin’e dönmek istemesine rağmen, İkinci Dünya Savaşı planlarını değiştirdi. Sonunda o da Manhattan Projesine katkıda bulundu, ancak en çok Wu deneyi ile tanınır. 1956’de gerçekleşen bu parçacık ve nükleer fizik deneyi, paritenin korunmadığını kanıtladı. Çalışma, deneyi öneren iki erkek meslektaşına 1957 Nobel Fizik Ödülü’nü kazandırdı. Wu, 1978’de fizik alanında Wolf Ödülü’ne layık görüldüğünde çalışmaları ancak kabul edildi.
Wu, Marie Curie’nin çalışmalarına büyük hayranlık duyuyordu ve ilginç bir şekilde, deneysel fizikteki çalışmalarıyla sıklıkla karşılaştırılırlar.
JANE COOKE WRIGHT, onkolog (1919–2013)
Onkolog Jane Cooke Wright, kanser araştırmalarında öncüydü. Doktor bir ailede dünyaya gelen Wright, bu mirası takip etti ve kemoterapideki yenilikleri ve meme kanserini tedavi etmek için yeni ilaçlar bulmasıyla tanındı. 1950’lerde Harlem Hastanesi’ndeki Kanser Araştırma Vakfı’nda geçirdiği süre boyunca kemoterapinin halka daha yaygın bir şekilde sunulmasına yardımcı oldu. Dr. Wright aynı zamanda, tüm modern kemoterapinin temeli olan ve günümüzde hala yaygın olarak kullanılan bir ilaç olan metotreksatı tanımlayan ilk kişi.
Ayrıca Amerikan Klinik Onkoloji Derneği’nin kurulmasına destek oldu ve New York Kanser Derneği’nin ilk kadın başkanıydı. Diğer onkologlarla çalışmak ve hastaları tedavi etmek için Kenya, Gana, Çin ve Doğu Avrupa’yı gezdi.
JENNIFER DOUDNA, biyokimya uzmanı (1964–)
Biyokimyacı Jennifer Doudna, Emmanuelle Charpentier ile paylaştığı 2020 Nobel Kimya Ödülü’nü eve götürdüğünde, başka bir kadınla birlikte ödülü kazanan ilk kadın olarak tarihe geçti. Profesör Doudna’nın CRISPR/Cas9 genetik makası üzerindeki çalışması, bilim insanlarının bir hücrenin genlerini rekor sürede değiştirmesine sağlayarak genetik araştırmalarda devrim yarattı.
Profesör Doudna şu anda California, Berkely Üniversitesi’nde kimya bölümünün Başkan Profesörü. COVID-19 pandemisine yanıt olarak Doudna ve bir grup araştırmacı, Yenilikçi Genomik Enstitüsü’nde bir test merkezi açtı ve hastalığın teşhisine yardımcı olmak için CRISPR tabanlı teknolojileri kullandı.
ÖZLEM TÜRECİ, immünolog, (1967 -)
Kanser araştırmaları konusunda deneyimli bir araştırmacı olan Özlem Türeci, BioNTech adlı biyoteknoloji firmasının kurucularındandır ve baş tıbbi sorumlusudur. Kanser İmmünoterapi Derneği (CIMT) Başkanı olarak görev yapmakta ve Mainz Johannes Gutenberg Üniversitesi’nde dersler vermektedir. Almanya’nın Mainz şehrindeki Bireyselleştirilmiş Bağışıklık Müdahalesi Takımı’nın (Ci3) da kurucularındandır. Özlem Türeci, SARS-CoV-2’ye karşı geliştirilmek istenen aşı çalışmalarında öncü bir rol oynadı. Aşının geliştirilmesi konusunda BioNTech ile iş birliği yapan ABD ilaç şirketi Pfizer 9 Kasım 2020’de yaptığı açıklamada, üretilen COVID-19 aşısı (BNT162)’nın %90 başarı elde ettiğini duyurmuştur.
1995’te Alman Hematoloji ve Onkoloji Derneği’nin Vincenz Czerny Ödülüne, 1997 yılında ise “Calogero Pagliarello Araştırma Ödülü” sahibi oldu. 2005 yılında Alman İmmünoloji Derneği Tarafın Şahin ile birlikte “bağışıklık sisteminin anlaşılmasına önemli katkı sağlayan ya da olağanüstü araştırmalarından kaynaklanan uygulamalar geliştiren” bilim insanlarına verilen Georges J. F. Köhler Ödülü’ne layık görüldü. Türeci eşi Uğur Şahin ile birlikte, korona virüs aşısını bir yıldan kısa sürede geliştirmelerinden dolayı, her yıl kayda değer etki yaratan kişileri “Yılın Kişisi” olarak seçen Londra merkezli Financial Times tarafından “2020 Yılın Kişisi” seçildiler.
Ağustos 2021’de eşi Uğur Şahin ile birlikte Almanya’nın en zengin 10 insanı arasında 8. sırada yer almaktadır.[1] Türeci aralarında Almanya Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanı, Asturias Prensliği Ödülü ve Aydın Doğan Ödülü’de dahil birçok ödül ve madalya ile ödüllendirildi. Ayrıca Forbes dergisinin “Dünyanın En Güçlü 100 Kadını” 2021 listesinde 48. sırada yer aldı.