Ay’ın Etrafında Neden Bir Halka Varmış Görünür?
Ay halesi olarak da bilinen ayın etrafındaki parlak beyaz ışık halkası ay takvimi boyunca ve yılın herhangi bir zamanında, özellikle kışın görünebilir. Ay haleleri ince, seyrek, sirrus ve sirrostratus bulutları ve ay ışığının bulutların buz kristalleri tarafından kırılması ve yansıması nedeniyle oluşur. Ay halesini görmek ve görüntülemek için bazı koşullara dikkat etmek gerekir.
Halka Oluşumu İçin İdeal Gökyüzü Koşulları
Gökkuşakları gibi ay haleleri de ışığın havada asılı kalan suyla etkileşime girmesiyle oluşur. Bu su, başımızın 6 km üzerinde bulunan ve sıcaklığın suyun sıvı halde kalmasına imkan vermediği örtü benzeri bulutlar olan sirüs ve sirostratüs bulutlarında donmuş halde bulunur.
Bir ay halesini en iyi şekilde görüntülemek için gökyüzünün yalnızca ince bir sirüs bulutu tabakasıyla örtülü olması gerekir. Daha düşük seviyelerde daha kalın bulutlar varsa bu bulutlar hale etkisini gizlerler. Ay ışığı sirüs bulutlarının arasından geçerken buluttaki milyonlarca küçük buz kristaline çarpar, her birine girerken kırılır ya da eğilir ve yön değiştirir. Işık daha sonra bir kristalin diğer tarafından çıkarken tekrar kırılır.
Ay ışığının ne kadar eğildiği kristalin boyutuna ve şekline bağlıdır. Ay haleleri durumunda buz kristalleri 20 mikrondan daha az genişlikte, kalem şeklinde (altıgen) küçük sütunlardır ve hepsi ışığı orijinal yolundan 22 derecelik bir açıyla büker (eğer ay halelerinin “22 derecelik haleler” olarak adlandırıldığını duyduysanız, nedeni budur).
Ay ışığının her yöne (yukarıda, aşağıda, yanda ve çapraz) dağılması ay halesinin karakteristik dairesel şeklini oluşturur.
Güneş veya ayın etrafındaki bir halka hava koşullarına bağlı olarak kısa süre içinde yağmur veya kar yağacağı anlamına gelebilir. Bu batıl inanç çok da yanlış değildir, çünkü sirrus ve sirrostratus bulutları genellikle yaklaşan sıcak bir cephenin ilk işaretidir. Bu nedenle bir hale gördüğünüzde, 24 saat içinde yağmur veya kar bekleyebilirsiniz.
Bir Halkayı Nasıl ve Neden Görürüz
Elbette haleyi görmek için kristallerin gözünüze göre belirli bir şekilde yönlendirilmesi ve konumlandırılması gerekir. Buz kristallerinden yansıyan ve doğrudan aydan gelen ışık gözünüzde 22 derecelik açılarla kesişmelidir.
Bu yüzden gökkuşağı gibi ayın (veya güneşin) etrafındaki haleler de kişiseldir. Her gözlemci buz kristallerinin yönelimiyle oluşan kendine özgü haleyi görür. Ayın etrafındaki halkanın görünümü boyunuz, durduğunuz noktadaki yükseklik ve diğer faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Ay halesinin renkleri genellikle soluktur, çünkü güneş dolunaydan 400 bin kat daha parlaktır. O kadar solukturlar ki ışık genellikle gözlerimizdeki renk algılayan hücreler tarafından algılanamayacak kadar zayıftır; bu yüzden ay halkaları genellikle süt beyazı görünür ve beyaz, ışığın tüm görünür renklerinin birleşimidir.
Halka ile ay arasındaki gökyüzü parçası ise genellikle karanlıktır, çünkü buz kristallerinin hiçbiri ışığı 22 dereceden daha küçük açılarla yansıtmaz.
Sirüs bulutları ayın üzerinde bir örtü oluşturduğu sürece halka görünür kalır.
Güneş Etrafındaki Halkalarla Herhangi Bir İlişkisi Var mı?
Aynı süreç gündüz saatlerinde gerçekleştiğinde güneşin etrafında bir hale oluşur. Ay etrafındaki halkaların aksine güneş haleleri halkalarının içinde daha çok kırmızı, dışında ise mavi bir renk tonu sergiler.
Ay haleleri ayı çevreleyen tek halkalar değildir. Haleler genellikle ay koronalarıyla karıştırılır. Ay koronaları ay ışığı (veya güneş ışığı) sis içindeki su damlacıklarıyla etkileşime girdiğinde oluşan gökkuşağı renkli disklerdir. Koronalar ayrıca ayın etrafında daha dar alan bırakacak bir şekilde dönme eğilimindedir ve 22 derecelik bir yarıçap yerine 10 derecelik bir yarıçap oluşturur.
Sis yayları ay halelerine benzeyen, yere yakın oluşan beyaz halkalardır. Bunlar da su damlacıklarından oluşur; yani ince sis veya pus gibi küçük boyutlu olanlardan.
2020 kışında insanlar Kanada’nın Manitoba kentinde tüm halkaları bir arada gördüler. Ay sadece beyaz ışıkla sarmalanmakla kalmadı, aynı zamanda halenin yanında korona, ay köpekleri ve teğet yaylar da oluştu. Bu kanlı aydan bile daha iyi bir görüntüydü.
- “22 Degree Halo.” Department of Atmospheric Sciences at the University of Illinois Urbana-Champaign.
- Funk, Ted. “Cloud Classifications and Characteristics.” National Weather Service.
- MacDonald, Lee. “Our Sun.” In How to Observe the Sun Safely, 2012, pp. 1-16., doi:10.1007/978-1-4614-3825-0_1