Amerikalı ve Fransız kaşiflerin dünyanın en ünlü gemi enkazını keşfetmesinin üzerinden 40 yıl geçti ama ‘Titanic’in kurtarma haklarını içeren dava devam ediyor.
Kırk yıl önce okyanus bilimci Robert Ballard liderliğindeki bir araştırma ekibi heyecan verici bir haber paylaştı: Bir buzdağına çarptıktan 73 yıl sonra, RMS Titanic’in enkazı Kuzey Atlantik Okyanusu’nda bulunmuştu.
Keşfin hemen ardından derinlere dalıp eserleri ve hatta geminin kendisini kurtarma hakkına sahip olanın kim olduğuyla ilgili sorular kamuoyunda, etik ve yasal tartışmalara konu oldu. Tarihin en kötü şöhretli okyanus gemisinin kalıntılarına gerçekten sahip olabilecek biri var mıydı?
Geminin orijinal sahibi White Star Line, rakibi Cunard tarafından satın alınarak yok edildi; Hem gemiyi hem de yükü kapsayan sigorta şirketlerinin sayısı bilinmiyor. 1985’teki keşif sırasında resmi evraklar o kadar bozuktu ki herhangi birinin önemli bir talepte bulunması zordu. Ve yapabilseler bile asıl zorluk başka yerdeydi; uluslararası sularda bulunan batık bir geminin kimseye ait olmadığını belirten amirallik yasasını geçersiz kılacak bir dava açmak gerekecekti.
Denizcilik tarihçisi ve Titanic Tarih Derneği’nin eski başkan yardımcısı Paul Louden-Brown “Herhangi bir mali kayıt ve gerçek sigorta sertifikaları artık kayboldu. Özellikle ABD mahkeme sistemi aracılığıyla yasal bir talepte bulunmak pahalı olurdu ve olumlu bir mali sonuç elde etmek şüpheli” dedi. Elbette farklı görüşler de vardı.
1980’lerde ve 1990’larda, 1987 yılında Ballard’a yardım eden Fransız araştırma ekibiyle birlikte yaptığı dalışın ardından mahkemede kurtarıcı olarak tanınan yeni kurulan RMS Titanic, Inc.’e itiraz etti.. (Bu onlara geminin mülkiyetini vermiyordu, ama bir dalış sırasında çıkarılan herhangi bir eser üzerinde münhasır Amerikan haklarına sahiptiler.) Marex adlı bir şirket geminin RMS Titanic, Inc. (önceden Titanic Ventures olarak biliniyordu) tarafından terk edildiğini, bu yüzden bulunmasının geciktiğini söyledi; başka bir şirket turistlerden enkazı bir denizaltıyla ziyaret etmeleri için 32.500 dolar talep etmek için mücadele etti; bazı yolcu poliçelerini ödeyen sigorta şirketi Liverpool and London anlaşmadan önce şirketi mahkemeye verdi.
Yıllar sürdü ana RMS Titanic, Inc. rakiplerini başarıyla savuşturdu ve 1987’den 2004’e kadar gerçekleştirilen dalışlarda binlerce eşyayı kurtardı. Kurtarılan çantalar Telly Savalas tarafından canlı bir televizyon özel programında açıldı. (İçlerinde bazı madeni paralar, mücevherler ve İtalyan liretleri vardı.) 1998’de RMS Titanic, Inc. geminin gövdesinin 15 ton ağırlığındaki bir kısmını başarıyla kaldırmayı başardı. Bu parça bir süre için Las Vegas’taki Luxor’da bir Titanic sergisinin parçasıydı.
Şirket 5500’den fazla eser çıkardı ve en son 2010’da en sonuncu dalış yapıldı. Ocak 2025’te RMS Titanic, Inc. kurtarıcıların enkazın anıt statüsü nedeniyle nesneleri kurtarmasını yasaklayan 2017 tarihli bir ABD yasasına karşı yasal bir itirazı gerekçe göstererek bu operasyonları askıya aldı. Daha önce, RMS Titanic, Inc. kurtarma haklarını korumak için enkazı ziyaret etmek için çaba sarf etmek zorunda kalmıştı; ama bu yargı yetkisi yalnızca Amerika Birleşik Devletleri’ndeki dalışlar için geçerli. Louden-Brown “İngiltere veya başka bir ülkede bulunan bir şirketin gemiye dalmasını ve gemiden malzeme çıkarmasını engelleyecek hiçbir şey yok. Çıkarılan eşyalar bir ABD limanına indirilirse bunlara el konur ve muhtemelen dalış gemisine el konur. Bu nedenle herhangi bir operasyon ABD dışındaki bir ülkede başlamalı ve orada bitmelidir” dedi.
Peki Titanic’in sahibi kim? Şu anda hiç kimse. Eğer birileri 66.000 tonluk gemiyi, geriye kalanları yok etmeden kaldırmanın bir yolunu bulursa, muhtemelen onu talep edebilirdi; ta ki kaçınılmaz yasal zorluklarla karşılaşana kadar. Kişisel eşyalar ve diğer eşyalar ABD’ye girmeden dalmanız ve sert eleştirilere aldırmamanız koşuluyla sizin.
Ballard 1986’da bölgeye döndüğünde keşif ekibi geminin kıç tarafına ölüleri onurlandırmak için bir plaket yerleştirdi. Diğer her şey gibi,sonunda o da kaldırıldı.
görsel: Print Collector/GettyImages
mental floss
