Araştırmacılar Dünyanın En Eski Yemek Kitabından Neler Öğrendi?

Artık, yaklaşık 4.000 yıllık bu antik Babil tarif tabletlerini inceleyebilir ve bu tabletlerdeki tariflere göre yemek pişirebilirsiniz.

Dünyanın en eski yemek kitabının hangisi olduğuna dair uzun zamandır tartışmalar var. Bazı akademisyenler 5. yüzyıl civarında derlenen eski bir Roma tarif koleksiyonu olan De re coquinaria’nın bu onuru hak ettiğini söylese de beyin suflesi hazırlamadan binlerce yıl önce eski Babilliler tarifler yazıyordu ve bunlardan bazıları bugün hala işe yarıyor.

Bir zamanlar adı Mezopotamya olan bölgede ortaya çıkarılan çivi yazısıyla yazılmış dört kil tablet düzinelerce aromatik güveç, turta ve çorbanın malzeme listelerini içeriyor. Tabletlerden üçü 4.000 yıl öncesine kadar uzanıyor. Araştırmacılar yıllardır bu eski “yemek kitaplarına” hayrandı ancak yakın zamana kadar çok az kişi bunları gerçekten görebiliyordu. 1930’lardan beri Yale Babil Koleksiyonu’ndaki 45.000 tabletin, heykelin ve eserin çoğu Yale’in Sterling Anıt Kütüphanesi’nin derinliklerinde saklıydı.

Bu sene uzun süredir gömülü olan bu tarif tabletleri de dahil olmak üzere koleksiyonun büyük bir kısmı ilk kez New Haven’daki Yale Peabody Müzesi’nde halka açık olarak sergileniyor. Müze, Mart 2024’te dört yıllık, milyonlarca dolarlık bir makyajın ardından yeniden açıldı. Küratöryal misyonun bir parçası da bu eski hazineleri daha erişilebilir hale getirmekti. Bu amaçla müze, giriş ücretlerini kaldırdı ve Mezopotamya kültürüne bu antik metinleri hayata döndürmek için büyük çaba sarf etti.

Peabody’nin direktörü David Skelly “Gılgamış Destanı’ndan biri, dünyanın en eski yemek kitabı ve daha birçokları da dahil olmak üzere bu büyük tabletler yalnızca çok az sayıda insan tarafından görüldü” diyor. Yeniden açılıştan bu yana 200 binden fazla kişi müzeyi ziyaret etti. “Yani gerçek anlamda bu nesneler ilk kez çok sayıda insan tarafından görülüyor.”

Araştırmacıların çabaları sayesinde arkeoloji meraklıları da tabletlerle birçok şekilde etkileşim kurabilir. New Haven merkezli bir sanatçı ve Suriye yemekleri sunan bir restoran olan Pistachio’nun şefi ve sahibi olan Mohamad Hafez tabletlerde yer alan günlük yaşam görüntüleri ile bölgenin güncel kültürü arasında paralellikler kuran Ebedi Şehirler adlı 3 boyutlu yazdırılmış bir heykel çalışması yarattı.

Özellikle mutfak söz konusu olduğunda, oldukça fazla sayıda örnek buldu. “Bana göre tarif kitapları ve tabletler kültürü paylaşmak, bölünmüş zamanlarda çok sayıda insanla yemek paylaşmak için bir araçtır” diyor. Bu antik Babil tarifleri restoranında servis ettiği yemeklerden çok farklı olsa da bazı ortak noktalar da görüyor.

Yale Babil Koleksiyonu’nun yardımcı küratörü Agnete Lassen sayesinde Hafez kendi bölgesindeki insanların binlerce yıl önce ne yediğine dair bir fikre sahip. Lassen ve meslektaşları karışık sonuçlarla birkaç tarifi yeniden yaratmaya çalıştılar. “Bazılarının gerçekten yenmez olduğunu söylediğini hatırlıyorum” diyor Hafez gülerek. Örneğin, kuzu etli sütlü bir et suyu, iştah açıcı olmayan bej bir renge ve yapışkan bir kıvama sahipti.

Bu eski tarifleri yeniden üretmenin sorunlarından biri de tabletlerin çoğunlukla içerik listeleri olması ve genellikle daha fazla talimat içermemesi. Muhtemelen bunları yazan kişi okuyucunun tarifi çözümlemek için yeterli mutfak bilgisine sahip olduğunu varsaymıştı. Modern zaman bilim insanları için boşlukları doldurmak ciddi bir tahmin işi gerektirir.

Bir tablette açıklanamayan bir şekilde “Unwinding” olarak adlandırılan vejetaryen bir güveç ve pancarlı haşlanmış kuzu güveci ikisi de şaşırtıcı derecede iyi sonuç verdi. İkisi de o zamanlar yaygın olarak kullanılan malzemeler olan ekşi bira ve donyağı içeriyor. Skelly “Bunları nasıl hazırlayıp pişireceğiniz konusunda doldurulması gereken boşluklar var. Ancak koyun eti güveci daha yorumlanabilir veya tanıdık görünen bir şey olarak öne çıktı” diyor

Destansı şiirler birçok açıdan önemli olsa da araştırmacıların hayal gücünü büyüleyen şey tarihi tarifler ve günlük yaşamın diğer sıradan parçaları. Çoğu antik kültür bir tarifi sözlü olarak aktarmış olsa da antik Babilliler günlük notlarını bile kil tabletlere kazıyan oldukça okuryazar bir toplumdu.

Skelly “Antik Mısır’dan bildiğimiz tüm hiyeroglifleri alırsanız bir kitapçıyı doldurabilirsiniz. Mezopotamya kültürüyle ise devasa bir kütüphaneyi doldurabilirsiniz. Bu, o günkü telefon görüşmeleri ve e-postaların eşdeğeri; kelimenin tam anlamıyla atılmak üzere yazılmış binlerce belge. Tüm bir kültürü en ince ayrıntısına kadar yeniden inşa etmemize yardımcı oluyor” diyor.

Tüm bu belgeler insanların ne yediği veya ne kadar zengin olabilecekleri hakkında ayrıntılar gösteriyor. Hatta birinde sinirli bir gencin şikayetleri bile yer alıyor. “Bu insanlık tarihinde birinin sesinin kafamızın içine girebildiği ilk an,” diyor Skelly. “Burada binlerce yıl boyunca insanların ne düşündüğünü, neye inandığını, ne paylaşmak istediğini gerçekten duyuyorsunuz ve bu, o insanların sözlerini okumadan önce elde edemediğimiz bir yakınlık.”

Skelly’nin belirttiği gibi insanların ne yediğini öğrenmek aynı zamanda ticaret ve ekonomik ilişkiler hakkında bir resim oluşturmayı sağlıyor. Tahıl bazlı yemeklere ve biralara vurgu Mezopotamya’nın antik dünyanın ekmek sepeti rolünü ve insanların tarım toplumuna geçiş yaptığı en eski yerlerden biri olduğunu gösteriyor. Bahsedilen malzemelerin çeşitliliğiyse bu birbirine bağlı toplumun ticaret yollarının ne kadar karmaşık olduğunu ortaya koyuyor.

“İnsanların birbirleriyle nasıl bağlantı kurduğu hakkında öğrenebileceğimiz çok şey var. Bu insanlar bizimle 4.000 yıl önceden konuşuyor olsalar da bu bölgede yaşayan kültüre ve bugün orada bulunan topluluklara bağlı bir medeniyet sürekliliği var.”

Arkeolojinin çoğu noktaları birleştirmeye odaklanır. Evlerin mimari ayak izlerini, kalan organik kalıntıları ve bu yalın tarifleri inceleyerek araştırmacılar yaşamın nasıl görünebileceğine ve insanların bir zamanlar nasıl yediğine dair bir resim çizebilirler.

Babil Kuzu Güveci
Yale Peabody Müzesi’nden uyarlanmıştır

Hazırlanma süresi: 30 dakika
Pişirme süresi: 90 dakika
Toplam süre: 120 dakika
4 porsiyon
Malzemeler
1/2 su bardağı kıyılmış pırasa
2 diş sarımsak
Yarım kilo doğranmış koyun veya kuzu budu
1/2 çay kaşığı tuz veya damak tadınıza göre
1 küçük soğan, doğranmış
1 çay kaşığı öğütülmüş kimyon
1 su bardağı ince kıyılmış İran arpacık soğanı veya yeşil soğan
Yarım kilo taze kırmızı pancar, soyulmuş ve doğranmış
1 su bardağı kıyılmış roka
1/2 su bardağı kıyılmış taze kişniş
1 su bardağı bira
1/2 su bardağı su
2 çay kaşığı kuru kişniş tohumu
1/2 su bardağı ince kıyılmış kişniş
1/2 su bardağı ince kıyılmış kurrat (Mısır pırasası), rampa veya yabani pırasa

Talimatlar
Kıyılmış pırasa ve sarımsağı bir havanda ezerek kaba bir macun haline getirin. Bir kenara koyun.
Yağları küp doğranmış kuzunun tek kat halinde oturabileceği kadar geniş bir güveçte ısıtın. Kuzuyu her yerinden tuzla baharatlayın ve tüm nem buharlaşana kadar yüksek ateşte kızartın.
Soğanı ekleyin ve yarı saydam olana kadar soteleyin, ancak kahverengi olmasın. Fars arpacık soğanlarını ve kimyonu ekleyin.
Kırmızı pancar, roka ve kişnişi katın. Yeşillikler solana ve karışım hoş bir koku yayana kadar orta-yüksek ateşte sotelemeye devam edin.
Birayı ve suyu dökün. Tencereyi hafifçe karıştırın ve kaynatın.
Ateşi kısın ve ezilmiş pırasa ve sarımsağı ekleyin.
Yağlı yemeği yaklaşık bir saat veya sos koyulaşana ve kuzu yumuşayana kadar pişirin.
Yağlı yemek pişerken kişniş tohumlarını, kurrat otunu ve kişnişi bir havanda döverek lezzetli bir macun haline getirin.
Yağlı yemeği tabaklara koyun ve üzerine kurrat ezmesini serpin. Yemeğin yanında bulgur veya pide eşliğinde servis edebilirsiniz.

GÖRSEL: Yaklaşık 4.000 yıllık bu tabletler, var olan en eski yemek kitabı olabilir. YALE PEABODY MÜZESİ’NİN İZNİYLE

Atlas Obscura