Yazan: Jordan Grumet
Mutluluğunuzu ve ruh sağlığınızı koruyan şey amaç bulmak değil, inşa etmektir.
Amaç kaygısı gerçek bir olgu ve düşündüğünüzden çok daha yaygın. Larissa Rainey ve meslektaşlarının yaptığı araştırmaya göre insanların %91’i hayatlarının bir noktasında amaç kaygısı yaşıyor. Bu geçici bir rahatsızlık da değil; Bu, bir amaç duygusu bulmak ya da onunla bağlantı kurmak için mücadele etmekten kaynaklanan derin hayal kırıklığı, korku ve hatta depresyondur.
Ve bu arayış sonsuz ve sonuçsuz görünmeye başladığında bazı insanlar daha da karanlık bir yere varır: Amaç Nihilizmi.
Nihilizm, tanımı gereği, hiçbir şeyin arkasında bir anlam, sebep ve nihai bir değer olmadığına inanmaktır. Amaç nihilizmi, kişilerin amaç uğruna çıktığı yolculuk dayanılmaz derecede acı verici ve boşunaymış gibi geldiğinde, amacın kendisinin bir mit olduğuna karar vermesiyle ortaya çıkan tepkidir. Eğer onu bulmak bu denli acı verici bir şeyse belki de aslında yoktur diye düşünürler.
Ama amaç nihilizmi yolun sonu değil, amaç kaygısının başka bir biçimi ve bu, amaç hakkındaki düşünce şeklimizi tamamen değiştirerek üstesinden gelebileceğimiz bir şey.
Amaç Nihilizmi Nasıl Ortaya Çıkar
Amaç kaygısı sayısız şekilde ortaya çıkabilir: işkoliklik, iş değiştirme, sahtekarlık sendromu, yaratıcılık felci ve daha fazlası. Ama amaç nihilizmi bilhassa tehlikelidir. Kişinin kaygısı son derece dayanılmaz hale geldiğinde arayıştan tamamen vazgeçtiği eşiktir.
Çalışmalarımda amaç nihilizminin üç büyük yanlış anlama etrafında ortaya çıktığını görüyorum:
Hiçbir Amaç Olmadığına İnanmak
Birçok insan, tek büyük hedefleri olan misyonlarını, kaderlerini anlamaya çalışarak yıllarca mücadele eder ve bulamayınca da amacın kendisinin bir peri masalı olması gerektiği sonucuna varır.
Bu inanç çoğu zaman amacın doğasının yanlış anlaşılmasından kaynaklanır. Bize hayatımızı tanımlayacak büyük, tekil bir başarı olan Büyük P Amacının peşinden gitmemiz öğretilir. Ama bu amaç versiyonu yüksek riskli, yüksek baskılı ve açıkça söylemek gerekirse ulaşması son derece nadirdir. Bir sonraki Apple’ı yaratmıyorsanız veya kanseri tedavi etmiyorsanız hayatınızın gerçek bir anlamı olmadığını söyleyerek sizi başarısızlığa hazırlar.
Peki bunun panzehiri nedir? Odağı “küçük p” amacına kaydırmak. Küçük p amacı bol, erişilebilir ve süreç odaklıdır. Bizi aydınlatan küçük, günlük aktivitelerle ilgilidir: birine akıl hocalığı yapmak, resim yapmak, yazmak, başka biriyle derin bir bağ kurmak gibi. Tek bir hayat tanımlayıcı eylemle ilgili değildir; her gün nasıl yeniden meydana geldiğimizle ilgilidir.
Bu şekilde yeniden çerçevelendirdiğimiz amacımız ulaşmak zorunda olduğumuz imkansız bir zirve olmaktan çıkar ve adım adım yürüdüğümüz bir yola dönüşür.
Amaç ile Anlamı Karıştırmak
Amaç nihilizmini besleyen bir diğer tuzak da amaç ile anlamı karıştırmaktır. Anlam, kendimize hayatlarımız hakkında anlattığımız bilişsel hikayedir, yarattığımız anılardır. Düşündürücüdür. Genellikle geçmişimizi anlamlandırmaya çalışırken bir “yeterlilik” duygusuna ulaşmakla ilgilidir. Amaç ise eyleme yöneliktir. Şimdiki zamanda yaşar ve geleceği işaret eder. Sizi aydınlatan, enerjinizi besleyen ve günlerinize ileriye doğru bir ivme hissi veren şeyleri yapmakla ilgilidir.
Ne yazık ki çoğu zaman ikisini birbirine karıştırırız. Amacı, neden sorusuyla ele alırız ama neden sorusu çok ağır bastığında, tatmin edilmesi imkansız gibi görünür. Eylem yoluyla anlam peşinde koşmaya başlayarak kendimizi varoluşsal hayal kırıklığına hazırlarız. Eylem yeterince önemli gelmediğinde de anlamsız olduğunu varsayar ve sonra vazgeçeriz.
Gerçek olan ne? Amacı olan bir hayat yaşamak için büyük bir nedene ihtiyacınız yok. Sadece, ne kadar küçük olursa olsun o anda neşeli, tatmin edici ve ilgi çekici hissettiren şeylerle uyumlu eylemlerde bulunmanız gerekir.
Amacınızı Bulmanız Gerektiğine İnanmak
Belki de amaç nihilistlerinin yaptığı en büyük hata, amacın yeterince aradığınızda bir yerlerde gömülü olacak bulacağınız gizli bir hazine gibi bir şey olduğuna inanmaktır.
Ancak amaç bulunmaz. İnşa edilir.
Amacı, amaç çapaları dediğim şeyleri belirleyerek inşa edersiniz: sizi aydınlatan aktiviteler, nedenler, ilgi alanları ve ilişkiler. Şimşeğin çarpmasını beklemezsiniz. Küçük başlarsınız. Sizi canlandıran şeye dikkat edersiniz ve daha fazlasına yer açan bir hayat inşa edersiniz.
Amacı “bulmayı” beklemek sizi pasif tutar. Onu inşa etmek sizi tekrar sürücü koltuğuna oturtur ve o etki duygusunu yeniden kazanmak kaygıyı, umutsuzluğu ve tükenmişliği azaltmanın en güçlü yollarından biridir.
Amaç Bir Lüks Değil Temeldir
Amaç nihilizmi yıllarca süren hayal kırıklıklarına karşı rasyonel bir tepki gibi görünse de eninde sonunda hayatın en temel besinlerinden biri olan umudu yok eder.
Amacın var olmadığına inandığınızda, kendinizi zihinsel sağlık ve esenliğe giden en kanıtlanmış yolların birinden mahrum bırakırsınız. Çalışmalar bir amaç duygusuna sahip olmanın daha fazla mutluluk, daha iyi sağlık sonuçları ve hatta artan uzun ömürle ilişkili olduğunu tutarlı bir şekilde gösteriyor.
Anahtar, anlatıyı değiştirmektir.
Amacı nadir, anıtsal bir keşif olarak düşünmeyi bırakın. Bunu günlük bir uygulama olarak düşünmeye başlayın. Sizi en çok önemsediğiniz şeye bağlayan, küçük eylemlerle inşa ettiğiniz, beslediğiniz ve keyfini çıkardığınız bir şey.
Sonuç olarak amaç nihilizmiyle mücadele ediyorsanız kurunun yanında yaşı da yakmayın. Amaç vardır. Sadece düşündüğünüz gibi görünmeyebilir. Küçük p amacına odaklanın, anlamı amaçtan ayırın ve unutmayın: Amacı siz bulamazsınız. Siz inşa edersiniz.
Ve bunu yaparken amaç nihilizminin elinizden almakla tehdit ettiği eylemliliği ve umudu geri kazanırsınız.
Bu yazı (Psychology Today) sitesinde yayınlanan How to Avoid Purpose Nihilism başlıklı yazıdan çevrilmiştir.
Referenslar
Rainey, L. (2014). Defining Purpose Anxiety and Its Psychological Impact.
Nihilism. (n.d.). In Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary (11th ed.). Merriam-Webster, Incorporated.
Cohen, R., Bavishi, C., & Rozanski, A. (2019). Purpose in life and its relationship to all-cause mortality and cardiovascular events: A meta-analysis. JAMA Network Open.
Kim, E. S., & Strecher, V. J. (2021). Purpose in life and health behaviors: Evidence from the U.S. Health and Retirement Study. American Journal of Health Behavior.
Roback, A., & Griffin, M. (2012). The relationship between purpose in life, happiness, and depression in college students. Journal of Positive Psychology.
